YERASIMOS, Stefanos
(1942-2005)
Türkiye ve Osmanlı tarihi üzerinde çalışmalarıyla tanınan araştırmacı, yazar.
29 Ocak 1942’de İstanbul’da bir Rum Ortodoks ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 1966’da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) Mimarlık Bölümü’nden mezun oldu. 1968’de Institut d’Urbanisme de l’Université de Paris’ten şehircilik diploması aldı. 1973’te Sorbonne Üniversitesi’nde azgelişmişlik sürecinde Türkiye, 1986’da Osmanlı Devleti’nde gezginler konulu doktora tezlerini hazırladı. Université de Paris VIII Şehircilik Bölümü’ne 1972 yılında öğretim asistanı olarak girdi. Aynı üniversitede 1986’da öğretim üyeliğine yükseldi, 1989’da profesör unvanını aldı. 1994-1999 yılları arasında İstanbul’da Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nde (l’Institut Français d’Etudes Anatoliennes) müdürlük yaptı. UNESCO’nun İstanbul’u konu alan çeşitli tasarılarında ve 1999-2001 yıllarında Fransa Dışişleri Bakanlığı’nda Ortadoğu, Balkanlar ve özellikle Türkiye konularında danışmanlıkta bulundu. 20 Temmuz 2005’te Paris’te öldü ve Père Lachaise mezarlığında gömüldü.
Stefanos Yerasimos özellikle üç ciltlik Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye adlı geniş araştırması (İstanbul 1974-1977) ve Ekim Devrimi’nden Millî Mücadele’ye Türk-Sovyet İlişkileri 1917-1923 adlı kitabıyla (İstanbul 1979) tanınmıştır. 1980-1985 arasında Paris’te François Maspero/La Découverte Yayınevi için Doğu’yu ve özellikle Türkiye’yi gezmiş seyyahların metinlerini yayıma hazırlamış ve Marco Polo, İbn Battûtâ, J. B. Tavernier, J. Thévenot, J. P. de Tournefort, J. Nicolas de Nicolay’ın yazılarından oluşan on iki ciltlik bir eser ortaya çıkmıştır. Bu seyahatnâmelerin bir kısmı ölümünden sonra Türkçe olarak neşredilmiştir. 1989’da CNRS Yayınları’ndan J. Nicolas de Nicolay’ın seyahatnâmesini çıkaran Stefanos Yerasimos’un XIV-XVI. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde dolaşan seyyahları kapsayan bir çalışması da 1991’de Türk Tarih Kurumu’nca Fransızca yayımlanmıştır (Les voyageurs dans l’Empire ottoman). Yerasimos’un Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri (İstanbul 1993), Milliyetler ve Sınırlar: Balkanlar, Kafkasya ve Orta Doğu (İstanbul 1994), Kurtuluş Savaşında Türk-Sovyet İlişkileri, 1917-1923 (İstanbul 2000), İstanbul: İmparatorluklar Başkenti (İstanbul 2000), Süleymaniye (İstanbul 2002), Sultan Sofraları: 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı (İstanbul 2004), Deux ottomans à Paris sous le directoire et l’empire: Relations d’ambassade/Morali Seyyid Alî Efendi et Seyyid Abdürrahim Muhibb Efendi (Paris 1998) adlı kitaplarının yanı sıra İstanbul tarihi başta olmak üzere Osmanlı tarihinin çeşitli yönlerine ışık tutan 100 kadar makalesi yayımlanmıştır. Onun derlediği, trajik bir dönemi anlatan İstanbul 1914-1923 adlı eserde de (İstanbul 1997)
Balkanlar’dan Basra körfezine, Rusya steplerinden Mısır’a uzanan imparatorluğun başşehri İstanbul bir çağ dönümünü izleyecek yeni günlere hazırlanmakta olan bir şehir biçiminde resmedilmiştir. Yerasimos’un hemen bütün kitapları hem Türkçe hem Fransızca yayımlanmış, ayrıca birçok derginin yayın kurulunda yer almıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Tülay Artan, “Benim Tanıdığım Stefanos Yerasimos: Bir İstanbul Tarihçisi”, Toplumsal Tarih, sy. 144, İstanbul 2005, s. 64-73; Cânâ Bilsel, “Stefanos Yerasimos’un Kent ve Şehircilik Tarihinde Açtığı Yeni Ufuklar Üzerine: Bir Mekânbilimcinin Zamanda Yolculuğu”, İstanbul, sy. 55, İstanbul 2005, s. 16-24; Pierre Chuvin, “Bir İnsan… Bir Kent: Stefanos Yerasimos ve İstanbul” (trc. Pınar Dost), a.e., s. 27-31; Nora Şeni, “Kozmopolit Bir Bilge: Stéphane Yerasimos” (trc. Ece Gürel - Merve Gürses), a.e., s. 34-35; Pierre Pinon, “Akademik Ortamda Paylaşılan Bir Yaşam: Yerasimos ile Yirmi Yıl” (trc. Thomas Ferdinand Berchtold), a.e., s. 36-41; Derin Öncel, “Zorlu Bir Araştırma Serüveninin Doktora Tezine Dönüşme Sürecinde Stefanos Yerasimos”, a.e., s. 42-47; Nicolas Vatin, “İstanbul Mezarlıklarında Ortak Çalışmalarımız: Stefanos Yerasimos ile Anılarım” (trc. Thomas Ferdinand Berchtold), a.e., s. 50-55; Semih Vaner, “Büyük Rum’u Kaybettik” (trc. Thomas Ferdinand Berchtold), a.e., s. 56-57.
Tülay Artan