TİMURTAŞÎ, Sâlih b. Muhammed
(صالح بن محمّد التمرتاشي)
Sâlih b. Muhammed b. Abdillâh et-Timurtâşî el-Gazzî (ö. 1055/1645)
Hanefî fıkıh âlimi.
980 (1572) yılında Gazze’de doğdu. Hayatına dair ilk kaynak olan Muhibbî’nin verdiği bilgiler son derece yetersizdir. Aslen Hârizm bölgesinde Timurtaş köyünden ilim geleneğine sahip bir aileye mensuptur. Babası Şemseddin et-Timurtaşî ünlü bir Hanefî fakihidir. Yine bir fıkıh âlimi olan oğlu Muhammed et-Timurtaşî (ö. 1035/1626) genç yaşta vefat etmiştir (ailenin önde gelen şahsiyetleri için bk. Osman b. Mustafa et-Tabbâ‘, IV, 86-102). Timurtaşî önce babasından ders almaya başladı, ilim tahsiline Kahire’de devam etti. Muhibbî onun mezhep fürûu konusunda derinleşmiş, araştırmacı bir âlim ve faziletli bir şahsiyet olduğunu kaydetmektedir.
Eserleri. 1. Zevâhirü’l-cevâhiri’n-neđâǿir Ǿale’l-Eşbâh ve’n-nežâǿir. Zeynüddin İbn Nüceym’in el-Eşbâh ve’n-nežâǿir adlı eserinin hâşiyesi olup 1014 yılı Şâban ayında (Aralık 1605) tamamlanmıştır. Bazı kütüphane kayıtlarında şerh diye anılan eserin birçok nüshası bulunmaktadır (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 945, Hamidiye, nr. 500, 628, Esad Efendi, nr. 713, 714; Millet Ktp., Murad Molla, nr. 800; Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 2382, Veliyyüddin Efendi, nr. 1147, 1148, 1149; Âtıf Efendi Ktp., nr. 774). 2. el-Ǿİnâye fî şerĥi’n-Nuķāye. Sadrüşşerîa’nın, dedesi Burhânüşşerîa Mahmûd b. Ubeydullah el-Mahbûbî tarafından kaleme alınan Viķāyetü’r-rivâye’yi ihtisar ettiği en-Nuķāye’si üzerine yazılan bir şerhtir (Konya Bölge Yazmalar Ktp., nr. 435). 3. Ebkârü’l-efkâr ve fâkihetü’l-aħyâr. Brockelmann, İbn Zafer es-Sıkıllî’nin siyâsetnâme tarzındaki Sülvânü’l-muŧâǾ fî Ǿudvâni’l-etbâǾ adlı kitabına benzeyen eserin Berlin Kraliyet Kütüphanesi’nde bir yazmasının bulunduğunu belirtir (GAL, II, 390). 4. el-Ħaberü’t-tâm fî źikri’l-arżi’l-muķaddese ve ĥudûdihâ ve źikri arżi Filisŧîn ve ĥudûdihâ ve arâżi’ş-Şâm (nşr. Hamed Ahmed Yûsuf, Kudüs 1418/1997). 5. Zehrü’l-ekmâm fî aĥkâmi’l-ĥükkâm (İÜ Ktp., AY, nr. 1982). 6. el-Cevheretü’l-muđıyye fî ĥaķķı ebeveyi ħayri’l-beriyye (Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah Efendi, nr. 198). 7. Fetĥu’l-mennân fî mefâħiri Âli ǾOŝmân (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2337). 8. Feyżü’l-müstefîż fî mesâǿili’t-tefvîż (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1449, vr. 46-58). 9. Şerĥu MuǾînü’l-müftî fi’l-cevâbi Ǿale’l-müsteftî (Afyonkarahisar İl Halk Ktp., nr. 17383; bk. MuǾcemü’l-maħŧûtâŧ, s. 604). Babasının eseri üzerine yazılmıştır. Muhibbî, Timurtaşî’nin ayrıca Şerĥu Târîħi Şeyħilislâm SaǾdî el-Muĥaşşî, Şerĥu’l-Elfiyye (oğlu Muhammed’in nahve dair Elfiyye’sinin şerhidir), Manžûme fi’l-fıķh, Şerĥu Tuĥfeti’l-mülûk, Risâle fî seyyidinâ Muĥammed ve aħîhi Hârûn Ǿaleyhime’s-selâm, Risâle fî Ǿilmi’l-vażǾ adlı eserlerle birlikte birçok risâle kaleme aldığını belirtir ve Hayreddin er-Remlî’ye yazdığı bir mektubun başına eklediği şiirini kaydeder (Ħulâśatü’l-eŝer, II, 239-240).
BİBLİYOGRAFYA:
Sâlih b. Muhammed et-Timurtaşî, Zevâhirü’l-cevâhir, DİB İstanbul Müftülüğü Ktp., nr. 247, vr. 1, 207; Keşfü’ž-žunûn, I, 99; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, II, 239-240; Brockelmann, GAL, II, 390, 401; Suppl., II, 425-426; Îżâĥu’l-meknûn, II, 126, 583; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 423; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), III, 195; Osman Mustafa et-Tabbâ‘, İtĥâfü’l-eǾizze fî târîħi Ġazze (nşr. Abdüllatîf Zekî Ebû Hâşim), Gazze 1420/1999, IV, 86-102; Abdullah Muhammed el-Habeşî, CâmiǾu’ş-şürûĥ ve’l-ĥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, I, 182, 565; III, 1866; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, Ankara 2006, s. 140; MuǾcemü’l-maħŧûŧâti’l-mevcûde fî mektebâti İstânbûl ve Ânâŧûlî (haz. Ali Rıza Karabulut), [baskı yeri ve tarihi yok], I, 604.
Muharrem Kılıç