TÂHİR EFENDİ, Halîfezâde
(ö. 1188/1774)
Türk mûsikisi bestekârı.
İstanbul’da doğdu ve orada yaşadı. Adı Mehmed’dir. Babası Dîvân-ı Hümâyun halifeliği yaptığından “Halîfezâde” lakabıyla tanındı. Hayatına dair yeterli bilgi yoktur. III. Osman devrinde (1754-1757) şöhrete ulaştı ve şöhreti III. Mustafa döneminde (1757-1774) sürdü. Divan kâtipliği görevinde iken vefat etti. Rumeli kadılarından divan şairi Âkif Fethullah Efendi vefatına tarih düşürmüştür: “Olan cûyende-i târîh-i sâl-i fevti gûş etsin/Dedi hâtif Halîfezâde Tâhir göçtü ukbâya” (1188). Tâhir Efendi nüktedan ve hoşsohbet kişiliğinin yanı sıra şairliği ve özellikle mûsikişinaslığı ile tanınmıştır. “Tâhir” mahlasıyla kaleme aldığı şiirlerine güfte mecmualarında rastlanmaktaysa da bir divanı bilinmemektedir. Silâhdarzâde ve Bağdatlı Şefkat tezkirelerinde onun “cemî-i maârifte yegâne, husûsan ilm-i mûsikîde hâce-i zaman” olduğu ifade edilmektedir. El yazması bazı güfte mecmualarında dinî eserlerine de rastlanan Tâhir Efendi daha çok din dışı sahadaki sözlü eserleri ve saz eserleriyle tanınmıştır. Sadeddin Nüzhet Ergun onun, güfteleri Abdülahad Nûri’ye ait üç ilâhisinin metnini antolojisinde neşretmiştir (I, 373-374). Yılmaz Öztuna’nın listesini verdiği peşrev, beste, aksak semâi ve yürük semâi formunda toplam yedi eserinden peşrev dışındakiler Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu repertuvarında mevcuttur. Bunlar arasında, “Ey dil sev ol perîveşi bu hüsn ü ân ile” mısraıyla başlayan hüseynî ve, “Bilindi bûseye yok yârin izni” mısraıyla başlayan sabâ makamındaki ağır semâilerinin güftesi de kendisine aittir.
BİBLİYOGRAFYA:
Silâhdarzâde, Tezkire, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 795, vr. 47a; Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük (haz. Sadık Erdem), Ankara 1994, s. 195; Seyyid Abdülfettâh Bağdâdî, Tezkire, Millet Ktp., Ali Emîrî, Tarih, nr. 770, s. 121; Sicill-i Osmânî, III, 242; Suphi Ezgi, Nazarî-Amelî Türk Musikisi, İstanbul 1935-40, II, 136-138; IV, 111-113; Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul 1942, I, 163-164, 373-374; TSM Sözlü Eserler, s. 54, 125, 135, 173, 283, 293; Avni Erdemir, Anadolu Sahası Musikişinas Divan Şairleri, Ankara 1999, s. 463-464; Öztuna, BTMA, II, 369.
Nuri Özcan