ŞKAPUR, Hasan
(1913-1975)
Boşnak asıllı âlim.
9 Eylül 1913’te Bosna-Hersek’in Tesˆany (Tešanj) kasabasının Şkapur (Škapur) beldesinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini 1927’de Tesˆany’da tamamladı. Saraybosna’daki Gazi Hüsrev Bey Medresesi’ni bitirdikten
sonra (1935) aynı şehirdeki Yüksek İslâm Şeriat Teoloji Okulu’na (Visa Islamska Serijatsko-Teoloska Skola) kaydoldu ve 1939’da buradan mezun oldu. Askerlik görevinin ardından 1940-1942 yıllarında Bihaç’taki lisede stajyer öğretmen olarak çalıştı. Aynı yıllarda Bihaç Medresesi’nde İslâm tarihi ve Arapça dersleri okuttu. 1942-1947 yılları arasında Banaluka’daki (Banja Luka) lisede ve medresede hocalık yaptı. Burada Ticaret Akademisi’nde verdiği dersler yanında Ferhad Paşa Camii’nde vaaz verdi. Aynı dönemde Banyaluka bölgesi Vakıf Mütevelli Heyeti üyeliğine seçildi. 1947’de Priyedor (Prijedor, Bosna-Hersek) Lisesi’nde tarih, Rusça ve Boşnakça dersleri okuttu. 1954’te Priyedor’da açılan Kozara Müzesi’ne hâfız-ı kütüb olarak tayin edildi. 1950-1956 yılları arasında yine Priyedor’daki Vakıf Mütevelli Heyeti başkanlığı ve Bosna-Hersek Diyanet İşleri Başkanlığı Meclisi üyeliği görevlerinde bulundu. 1950 yılından hayatının sonuna kadar Priyedor İslâm Birliği Başkanlığı üyeliği yaptı. 25 Mayıs 1975’te Priyedor’da vefat etti. İlâhiyatçılığı yanında, II. Dünya Savaşı sırasında ve savaş sonrasında kurulan komünist rejimde kendisine verilen görevler ve özellikle Priyedor’daki Kozara Müzesi’nde çalışmaya başlaması onun tarihçi olarak da kendini kabul ettirdiğini göstermektedir.
Eserleri. 1. Śaĥîĥu’l-Buħârî I: Buharijina Zbirka Hadisa (I-IV, Sarajevo 1974-1991). Śaĥîĥ-i Buħârî’nin Boşnakça’ya ilk tercümesi olan eserin IV. cildinin bir bölümü mütercimin vefatı üzerine Hasan Makić tarafından tamamlanmıştır (Karič, II/20 [1991], s. 18). 2. Turski dokumenti o Ustanku u Potkozarju 1875-78 (1875-1878 yılları arasındaki Potkozarye ayaklanmasına ait Türk belgeleri) (Ahmed S. Alicič ile birlikte, Sarajevo 1968). 3. Odnos Turskih Vlasti Prema Bosanskom Ustanku 1875-78 (1875-1878 Bosna İsyanı’na Türk Devleti’nin tavrı). Bu eserin doktora tezi olarak hazırlandığı ancak müellifin vefatı dolayısıyla savunmasının yapılamadığı kaydedilmektedir (Hadήič, Zemzem, IV/3-4 [1971], s. 17). 4. Nekoliko Podataka o Kozarcu-Monografija Prijedora i Okoline (Kozara hakkında bilgiler-Priyedor ve çevresinin monografisi) (Prijedor 1961). 5. Prijedor u Doba Turske UpraveMonografija Prijedora i Okoline (Türk döneminde Priyedor-Priyedor ve çevresinin monografisi) (Prijedor 1961).
Hasan Şkapur’un çeşitli dergilerde yayımlanan makalelerinden bazıları şunlardır: 1. “Ferhat Paša Sokolović i Njegove Zadubine” (Ferhat Paşa Sokoloviç ve ona ait vakıf eserleri) (Glasnik VIS, XXX/1-2 [Sarejevo 1967], s. 17-23; XXX/3-4, s. 126-128; XXX/5-6, s. 227-232; XXX/7-8, s. 313-319; XXX/1-2, s. 412-416). 2. “Prilog Proučavan-ju Poreskog Sistema XIX Vijeka u Bosni” (XIX. yüzyılda Bosna’da vergi sistemi) (a.g.e., XXXI/7-8 [1968], s. 318-323; XXXI/9-10, s. 377-384; XXXI/11-12, s. 493-498). 3. “Odnos Bosanskohercegovačkih Muslimana Prema Bosanskom Ustanku 1875-78. Godine” (1875-78 yıllarındaki Bosna İsyanı esnasında Bosna-Hersek müslümanlarının tavrı). Bu yazının doktora tezinin bir bölümü olduğu anlaşılmaktadır (Takvim, Sarajevo 1975, s. 192-204). 4. “Neki Primjeri Tolerantnog Odnosa Prema Učesnicima Bosanskog Ustanka 1875-78” (1875-78 yılları arasındaki Bosna İsyanı’na katılanlara karşı gösterilen müsamahaya ait örnekler). Muhtemelen bu yazı da doktora tezinin bir bölümüdür (a.g.e., [1977], s. 67-78). 5. “Pravni Poloaj Nemuslimana u Islamskoj Dravi” (İslâm devletindeki gayri müslimlerin hukuk açısından yeri) (a.g.e., [1972], s. 127-150). 6. “Prve Muslimanke u Sanitetsko-Zdravstvenoj Slubi” (Tıp ve sağlık görevlerinde bulunan ilk müslüman kadınlar) (Takvim, Sarajevo 1973, s. 154-157). 7. “Islam i Trgovina” (İslâm ve ticaret) (Takvim, Sarajevo 1974, s. 79-90) (eserleri ve makaleleri için ayrıca bk. Hadήić, Preporod, VI/12 [115], [1975], s. 13-14).
BİBLİYOGRAFYA:
Kasim Hadήić, “Hasan ef. Škapur, Priprema Disertacije”, Zemzem, IV/3-4, Sarajevo 1971, s. 17; a.mlf., “έivotni Put i Djelo Prof. Hasan ef. Škapura”, Preporod, VI/12 (115), Sarajevo 1975, s. 13-14; a.mlf., “Buharijina Zbirka Hadisa u Prevodu i s Komentarom Hasana Škapura”, Takvim (Sarajevo 1975), s. 289-293; Husein Ðozo, “Sjecanje na Rahmetli Hasan ef. Škapura”, Preporod, VI/11 (114) (1975), s. 13; Hilmo Neimarlija, “Veliki Prevodilacki i Izdavacki Poduhvat; Povodom I i II Knjige Sahihu-l-Buhari na Našem Jeziku u Prijevodu i s Komentarom Hasan ef. Škapura. Odbor Islamske Zajednice Prijedor”, Glasnik VIS, XXXIX/2 (1976), s. 156-157; Ilijas Mahmuljin, “Povodom Tri Godine od Preseljenja na Ahiret Hasan ef. Škapura-Vjecna Uspomena”, Preporod, IX/12 (187) (1978), s. 6; Enes Karić, “Buharija Zlatnog Ruha, Sahihu-l-Buhari IV (Buharijeva Zbirka Hadisa, Prijevod i Komentar Hasan Škapur i Hasan Makić, El-Kalem, Sarajevo 1991)”, Muslimanski Glas, II/20, Sarajevo 1991, s. 18; Mehmedalija Hadήić - Amir Hodήić, “Feljton-Buharija u Bosni”, Dnevni Avaz, II/131, Sarajevo 1996, s. 142; Amir Brka, “Prof. Hasan ef. Škapur (Tešanj 1913. - Prijedor 1975.)”, Gradina, II/8, Tešanj 1996, s. 20; Fuad Omerbašić, “Hasan ef. Škapur-Uz Dvadesetogodišnjicu Smrti i Drugo Izdanje Buharijeve Zbirke Hadisa”, Preporod, XXVII/2 (585) (1996), s. 35.
Muhammed Aruçi