SÉDILLOT, Louis Pierre Eugene Amélie
(1808-1875)
Fransız şarkiyatçısı ve matematik âlimi.
Paris’te doğdu. İlk matematik ve astronomi derslerini mesleğini devam ettirdiği babası Jean-Jacques Emmanuel Sédillot’dan aldı ve onun etkisiyle Doğu matematik ve astronomisi üzerinde yoğunlaştı. Bourbon, IV. Henri ve Saint-Louis kolejlerinde tarih okuttu. 1832’de Collège de France’ın ve o yıl ölen babasının yerine Ecole des Langues Orientales’in sekreteri oldu.
İlk çalışması babasının başlayıp kendisinin tamamladığı, Ebû Ali (Ebü’l-Hasan) el-Merrâküşî’nin CâmiǾu’l-mebâdiǿ ve’l-ġāyât adlı astronomiye dair eserinin Fransızca tercümesidir (Traité des instruments astronomiques des arabes compesé au treizième siècle par Aboul Hassan de Maroc, I-II, Paris 1834-1835). İbnü’l-Heysem’in Maķāle fi’l-maǾlûmât adlı eserini de bu arada inceledi (“Notice du traité des connus d’Hassan ben-Haitem”, JA, XIII [1834], s. 435-458). Daha sonra Nouvelles recherches pour servir à l’histoire de l’astronomie chez les arabes (Paris 1836), Recherches nouvelles pour sevir à l’histoire des science mathématiques chez les orientaux (Paris 1837), Merrâküşî’nin eseri üzerine hazırladığı Mémoire sur les instruments astronomiques des arabes (Paris 1844) ve Mémoire sur les systèmes géographiques des grecs et des arabes (Paris 1842) adlı eserlerini yayımladı. Matériaux pour servir à l’histoire comparée des sciences mathématiques chez les grecs et les orientaux adlı kitabında (I-II, Paris 1845-1849) matematik bilimlerinin tarihini karşılaştırmak için derlediği belgeleri inceleyen Sédillot astronominin gelişim tarihini üç döneme ayırdı. Bunların birincisi Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla ortadan kalkan Grek ya da İskenderiye okulu, ikincisi VIII. yüzyıldan XV. yüzyıla kadar etkisini sürdüren Arap okulu, üçüncüsü Kopernicus ve Newton ile başlayan modern dönemdir. Sédillot,
daha sonra Uluğ Bey’in zîcine dair mukaddimesi olan ve en önemli eserlerinden birini teşkil eden Prolégomènes des tables astronomiques d’Oloug-beg adlı kitabını (I-II, Paris 1846-1853), ardından en ünlü eseri Histoire des arabes’ı (Paris 1854) yayımladı. Ali Paşa Mübârek’in Ħulâśatü târîħi’l-ǾArab adıyla Arapça’ya çevirdiği (Kahire 1309) Histoire des arabes, müslümanların bilim ve sanat alanına yaptığı katkıları gözler önüne sermesi bakımından önemlidir. Ayrıca bu eserinde, XVI. yüzyılın ünlü astronomlarından Danimarkalı Tycho Brahé’nin çeşitleme veya değişim (variation) diye adlandırdığı ayın üçüncü eşitsizliğinin X. yüzyıl astronomlarından Ebü’l-Vefâ el-Bûzcânî tarafından bilindiğini ve Hipparchos’un (ö. m.ö. 120) bulduğu ekinoksların presesyonu (ılımların öncelimi) hareketinin astronomi tarihi açısından önemini gösterdi. 1865 yılında basılan Mémoire sur l’origine de nos chiffres adlı çalışmasında Araplar’ın Hint rakamı dediği rakamların aslında Roma rakamlarının abaküs sisteminde kullanılan kısaltmaları olduğunu ileri sürdü (çalışmalarının bir listesi için bk. Dugat, I, 132-139). Sédillot babasının sağlığında bastırmadığı bütün eserlerini de yayımlamıştır (bk. SÉDILLOT, Jean-Jacques Emmanuel).
Sédillot, müslümanların bilimsel faaliyetlerinin önemini vurgulayan ve bu anlamda Batı’da pek çok çalışmanın temelini oluşturan bir şarkiyatçıdır. Eserlerinde müslümanların sadece Antik Yunan’ın bilimsel ve felsefî kaynaklarını Arapça’ya çevirerek değil aynı zamanda bunlara yaptıkları katkılarla da bilime büyük hizmetler verdiğini ortaya koymuştur. Meselâ onların astronomide gök cisimlerinin hareketlerini, ekinoksların presesyonunu ve ekliptiğin eğimini daha dakik biçimde belirlediklerini, güneşin apoje hareketini ortaya çıkardıklarını ve ayın düzensiz hareketlerine ilişkin önemli bulgular elde ettiklerini göstermiş, Ortaçağ boyunca müslümanların bilime yaptıkları hizmetlerin ne derece büyük olduğunu kanıtlamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
G. Dugat, Histoire des orientalistes de l’Europe du XIIe au XIXe siècle, Paris 1868, I, 121-142; B. Boncompagni, Catalogo dei favori di L.-Am. Sédillot, Rome 1877; Ziriklî, el-AǾlâm, VI, 111-112; J. Fück, Die Arabischen Studien in Europa, Leipzig 1955, tür.yer.; R. Paret, The Study of Arabic and Islam at German Universities, Wiesbaden 1968, tür.yer.; G. Makdisi, The Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West, Edinburgh 1981, tür.yer.; Abdurrahman Bedevî, MevsûǾatü’l-müsteşriķīn, Beyrut 1984, s. 236-239; E. Bär, Bibliographie zur Deutschsprachigen Islamwissenschaft und Semitistik vom Anfang des 19. Jahrhunderts bis Heute, Wiesbaden 1991-94, tür.yer.; The Jewish Discovery of Islam (ed. M. Kramer), Tel Aviv 1999, tür.yer.; A Century of British Orientalists, 1902-2001 (ed. C. E. Bosworth), London 2001, tür.yer.; W. Behn, Concise Biographical Companion to Index Islamicus: An International Who’s Who in Islamic Studies from its Beginnings Down to the Twentieth Century, Leiden 2004, tür.yer.; Inayatullah, “Amélie Sédillot”, JPHS, IX/1 (1964), s. 30-35; el-Ķāmûsü’l-İslâmî, III, 592.
Yavuz Unat