SÉDILLOT, Jean-Jacques Emmanuel
(1777-1832)
Fransız şarkiyatçısı ve astronomi âlimi.
Paris yakınlarında Enghien-Montmorency’de doğdu. Öğrenimini Ecole Polytechnique ile Ecole des Langues Orientales’de (Institut National des Langues et Civilisations Orientales) tamamladı. 1795’te kurulan Ecole des Langues Orientales’in ilk öğrencilerinden oldu; burada Arapça, Farsça ve Türkçe öğrendi. Başarılı öğrenciliğiyle kısa zamanda dikkat çekti ve mezun olunca bu okulun sekreterliğine getirildi. Ayrıca söz konusu okulun Türk Dili Kürsüsü’nde başladığı Türkçe okutma görevini bu kürsünün 1816’da ekonomik sebeplerle kapatılmasına kadar on beş yıl boyunca sürdürdü.
Ecole Polytechnique’te aldığı mühendislik eğitimiyle Ecole des Langues Orientales’de aldığı dil eğitiminin bir araya gelmesi Sédillot’nun kariyerini belirledi. İki farklı formasyona sahip olan Sédillot, Boylam Dairesi (Bureau des longitudes) adıyla bilinen, Fransız gözlemevi bünyesinde yürütülen Doğu’da astronominin tarihi konulu program dahilinde kurulmuş araştırma biriminde görevlendirildi. Buradaki çalışmalarıyla dönemin meşhur astronomlarından J. B. Delambre ve Laplace’ın takdirlerini kazandı. 1808’de, Hasan b. Ali el-Merrâküşî’nin CâmiǾu’l-mebâdiǿ ve’l-ġāyât fî Ǿilmi’l-mîķāt’ının çevirisiyle Fransa’da bilim, tarih, edebiyat ve sanat dallarında Doğu dillerinden yapılmış çevirilere verilen çok saygın bir ödülün sahibi oldu. Bu çalışması, kendisiyle aynı kariyeri yapan ve eserin tercümesini tamamlayan oğlu Louis Amélie Sédillot tarafından Traité des instruments astronomiques des arabes composé au treizième siècle par Aboul Hhassan Ali de Maroc adıyla ve aslıyla birlikte yayımlandı (Paris 1834-1835). Ayrıca Ebü’l-Hasan İbn Yûnus, Uluğ Bey ve Abdurrahman Subhî’den yaptığı tercümelerle bu âlimlerin Batı’da tanınmasını sağladı. Fakat çalışmalarını neşretmek yerine astronom J. B. Delambre ile paylaştı ve Delambre bunları Histoire de l’astronomie du moyenâge adlı eserinde yayımladı (Paris 1819). Sédillot, Armand-Pierre Caussin de Perceval’in Le livre de la grande table hakémite başlığıyla kısmen Fransızca’ya çevirdiği (Paris 1804) İbn Yûnus’un ez-Zîcü’l-Ĥâkimiyyü’l-kebîr adlı eserinin tamamını tercüme etti, ancak bunu da bastırmadı ve eser yine Delambre tarafından özetlenerek aynı kitap içinde neşredildi. Sédillot, gün ışığına çıkardığı bu eserle ve Fransızca’ya çevirdiği İbn Yûnus’un çağdaşı Ebü’l-Vefâ el-Bûzcânî’ye ait ez-Zîcü’ş-şâmil ile, müslüman Doğu’nun daha X. yüzyılda modern trigonometrinin kural ve uygulamalarına vâkıf olduğunu ve Avrupa’da XVIII. yüzyılın ilk yarısında erişilen seviyeye yüzyıllar önce ulaştığını ortaya koydu. Daha sonra Uluğ Bey’in zîcinin orijinal gözlemlere dayandığını gösterdi ve ulaştığı sonuçlar Delambre’ın Histoire de l’astronomie du moyenâge’ında yayımlandı. Ayrıca İbnü’l-Heysem’e ait geometriyle ilgili Maķāle fi’l maǾlûmât adlı bir risâleyi yayıma hazırladı; bu eser de Notice du traité des connus géometriques de Hassan ben Haithem adıyla 1834’te oğlu tarafından bastırıldı. Bunlardan başka matematik tarihi ve esasları açısından Doğu medeniyetiyle Grek medeniyetini karşılaştırdığı bir kitap hazırladı. Ölümünden sonra bu kitabı da oğlu Matériaux pour servir à l’histoire comparée des sciences mathématiques chez les grecs et les orientaux başlığıyla neşretti (Paris 1845-1849). Sédillot, Doğu tarihi, Doğu’daki ilim geleneği ve bilim alanında Doğu’nun Batı’ya etkileriyle ilgili araştırmalar da yaptı, bunlar birçok ilim adamının çeşitli makalelerine konu oldu.
9 Ağustos 1832’de koleradan ölen Jean-Jacques Sédillot’nun çalışmalarının tamamı oğlu Louis-Amélie Sédillot tarafından Histoire des arabes adlı eserde toplanmıştır (Paris 1854). Arapça’ya Ali Mübârek tarafından Ħulâśatü târîħi’l-ǾArab adıyla çevrilen bu kitapta (Kahire 1309) oğul Sédillot müslümanların Avrupa medeniyetine yaptığı katkıları ortaya koymakta ve genelde Doğu medeniyetinin daha yüksek olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
G. Dugat, Histoire des orientalistes de l’Europe de XIIe an XIXe siècle, Paris 1868, I, 121-123, 132; Ebü’l-Kāsım Sehâb, Ferheng-i Ħâverşinâsân, Tahran, ts., s. 315; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1980, I, 169-170; Abdurrahman Bedevî, MevsûǾatü’l-müsteşriķīn, Beyrut 1984, s. 237, 238; Inayatullah, “Amélie Sédillot”, JPHS, IX/1 (1964), s. 30, 31, 34.
Enes Kabakcı