ŞEBRÂMELLİSÎ
(الشبراملّسي)
Ebü’z-Ziyâ Nûruddîn Alî b. Alî eş-Şebrâmellisî el-Kāhirî (ö. 1087/1676)
Şâfiî fakihi.
997 veya 998 (1590) yılında Mısır’ın Garbiye vilâyetinde Şebrâmellis’te (Şübrâmillis) doğdu. Üç yaşında iken yakalandığı çiçek hastalığı yüzünden gözlerini kaybetti. Buna rağmen Kur’an’ı ezberledi. 1008’de (1599) babasıyla gittiği Kahire’de Şeyhülkurrâ Abdurrahman b. Şehâde el-Yemenî’den eş-Şâŧıbiyyye ve et-Teysîr tarikiyle kırâat-i seb‘a üzere ve tekrar eş-Şâŧıbiyye tarikiyle kırâat-i aşereye göre Kur’an’ı baştan sona kadar okudu. Muhammed Abdürraûf el-Münâvî, Nûreddin ez-Zeyyâdî, Sâlim b. Hasan eş-Şebşîrî, Nûreddin el-Halebî, Fahreddin eş-Şenevânî, Süleyman el-Bâbilî, Şehâbeddin el-Guneymî, Ali el-Üchûrî, Şehâbeddin Ahmed b. Halîl es-Sübkî ve İbrâhim el-Lekānî gibi âlimlerden çeşitli alanlarda dersler alıp çok yönlü yetişti; Şâfiî fıkhı, usûl-i fıkıh, tarih ve kıraat alanlarında otorite haline geldi. Öğrenim gördüğü Ezher’de ders verdi. Zeynelâbidîn b. Muhyiddin el-Ensârî, Şerefeddin b. Zeynelâbidîn el-Ensârî, Muhammed el-Buhûtî, Abdurrahman el-Mahallî, Abdülkādir el-Bağdâdî, Kûrânî, İbnü’l-İmâd, İbrâhim b. Muhammed el-Birmâvî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ ed-Dimyâtî, Ebû Sâlim el-Ayyâşî, Ahmed b. Muhammed el-Hamevî, Abdülganî en-Nâblusî ve Abdülbâkī b. Yûsuf ez-Zürkānî gibi şahsiyetlere hocalık yaptı. 18 Şevval 1087’de (24 Aralık 1676) vefat etti. Şebrâmellisî’nin genellikle hâşiye mahiyetinde yazdığı pek çok eserden bir kısmı kaybolmuştur.
Eserleri. 1. Ĥâşiye Ǿalâ Nihâyeti’l-muĥtâc. Şemseddin er-Remlî’nin Nihâyetü’l-muĥtâc ilâ şerĥi’l-Minhâc adlı eserinin hâşiyesidir (I-VIII, Bulak 1292; Kahire 1286, 1304, 1357, 1389/1969, 1404/1984). 2. Ĥâşiye Ǿalâ Şerĥi’l-Varaķāt. İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’nin fıkıh usulüne dair el-Varaķāt adlı eseri için Celâleddin el-Mahallî’nin kaleme aldığı şerhe İbn Kāsım el-Abbâdî tarafından yazılan Şerĥu’l-Varaķāt’ın hâşiyesidir (yazmaları için bk. Abdullah Muhammed el-Habeşî, III, 2132). 3. Ĥâşiye Ǿalâ Şerĥi İbni’l-Ķāsım. Ebû Şücâ‘ el-İsfahânî’nin Şâfiî fıkhına dair el-Muħtaśar (et-Taķrîb, Ġāyetü’l-iħtiśâr) adlı kitabına İbn Kāsım el-Gazzî tarafından yazılan Fetĥu’l-ķarîbi’l-mücîb fî şerĥi el-fâži’t-Taķrîb (el-Ķavlü’l-muħtâr fî şerĥi Ġāyeti’l-iħtiśâr) adlı şerhin hâşiyesidir (yazma nüshaları için bk. a.g.e., II, 1262). 4. Ĥâşiye Ǿalâ Eşrefi’l-vesâǿil. İbn Hacer el-Heytemî’nin Tirmizî’nin eş-Şemâǿilü’n-nebeviyye’si için kaleme aldığı Eşrefü’l-vesâǿil ilâ fehmi’ş-Şemâǿil adlı şerhin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., II, 1107). 5. Ĥâşiye Ǿalâ Şerĥi’l-Muķaddimeti’l-Cezeriyye. İbnü’l-Cezerî’nin Muķaddime fi’t-tecvîd (el-Muķaddimetü’l-Cezeriyye) adlı eseri üzerine Zekeriyyâ el-Ensârî’nin yazdığı ed-Deķāǿiķu’l-muĥkeme fî Şerhi’l-Muķaddime
adlı şerhin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., II, 747). 6. Ĥâşiye Ǿale’l-Mevâhibi’l-ledünniyye (Teysîrü’l-meŧâlibi’s-seniyye bi-keşfi esrâri’l-Mevâhibi’l-ledünniyye). Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî’nin Hz. Peygamber’in hayatına ve şahsiyetine dair kaleme aldığı eserin hâşiyesidir (yazmaları için bk. Karatay, III, 272-274; Abdullah Muhammed el-Habeşî, III, 1972). Bazı kaynaklarda bu eser şerh olarak da anılmaktadır. 7. Ĥâşiye Ǿalâ Tuĥfeti’l-muĥtâc. İbn Hacer el-Heytemî’nin fıkıhla ilgili eserinin hâşiyesidir (yazmaları için bk. a.g.e., III, 1923).
BİBLİYOGRAFYA:
Keşfü’ž-žunûn, II, 1897; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, II, 199, 203, 223, 287, 358, 406; III, 174-177; Kādirî, Neşrü’l-meŝânî, II, 219; Brockelmann, GAL, II, 420; Suppl., I, 681; II, 443; Îżâĥu’l-meknûn, II, 54, 543, 704; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 761; Kettânî, er-Risâletü’l-müsteŧrafe, s. 200-201; Karatay, Arapça Yazmalar, III, 272-274; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, II, 763; Sâlihiyye, el-MuǾcemü’ş-şâmil, III, 357-358; Hüseyin b. Kāsım b. M. en-Nuaymî - Hamza b. Hüseyin b. Kāsım en-Nuaymî, İstidrâkât Ǿalâ Târîħi’t-türâŝi’l-ǾArabî, Cidde 1422, VI, 241; Abdulah Muhammed el-Habeşî, CâmiǾu’ş-şürûĥ ve’l-ĥavâşî, Ebûzabî 1425/2004, II, 747, 1107, 1262; III, 1923, 1972, 2132; Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, Ankara 2006, s. 227; a.mlf. - Fuâd ez-Zâkirî, “Şebrâmellisî”, Mv.AU, XIV, 176-179.
Abdullah Kahraman