SALADIN, Henri Jules
(1851-1923)
Fransız mimarı ve sanat tarihçisi.
Bolbec’te (Seine-Maritime) doğdu. Ecole des Beaux-Arts’dan 1872’de mezun oldu ve bu alanda eğitimini sürdürdü. Fransız Eğitim Bakanlığı adına 1882-1883 yıllarında Tunus’a giderek bazı İslâmî eserler üzerinde incelemeler yaptı. Kendisinden kısa bir süre önce arkeolojik araştırmalar için buraya gelmiş olan Rene Cagnat ile birlikte izlenimlerini önce Tour du monde adlı dergide yayımladı, ardından kitap haline getirdi. 1883’te Güney İtalya’da Ortaçağ mimarisine dair çalışmalar yaptı. Çizimleriyle 1884’te düzenlenen salonda onur derecesi aldığı gibi 1888’de Brüksel’de düzenlenen bir mimarlık yarışmasında bir yıl sonraki sergi için hazırladığı Tunus Sarayı projesiyle gümüş madalya kazandı. Bu projesini daha sonra hayata geçirdi. 13 Temmuz 1889’da Fransa hükümeti kendisine Légion d’Honneur nişanı verdi ve aynı yıllarda Kamboçya Krallığı’nın bir şeref nişanıyla onurlandırıldı. Bazı İslâm ülkelerindeki mimari eserlere dair yayınları yanında, Balkan Savaşı ile Osmanlı idaresinden çıkmak üzere iken Selânik’te bulunan Bizans eserlerine dair büyük bir kitap hazırlamaya girişen heyette yer aldı. Aralık 1923’te Paris’te öldü.
Eserleri. 1. Manuel d’art musulman: L’architecture (Paris 1907). İlk defa yabancı dilde bütün İslâm dünyasının mimarlık tarihini toplu şekilde ortaya koyan eserin birinci cildi 420 resimle birlikte altı bölümden meydana gelmektedir: Giriş niteliğinde başlıca ülkeler; Suriye-Mısır ekolü (Mısır, Suriye, Arabistan); Mağrib ekolü (Tunus, Cezayir, Fas, İspanya, Sicilya), Fars ekolü (İran, Mezopotamya, Türkistan); Osmanlı ekolü (Avrupa Türkiyesi, Anadolu); Hint ekolü (Hindistan, Çin, Uzakdoğu). Kitabın II. cildi İslâm küçük sanatlarıyla ilgili olup Gaston Migeon tarafından yazılmıştır. I. Dünya Savaşı’nın ardından aynı yayınevi, İslâm sanatları el kitabını yeni bilgiler ışığında daha geniş ölçüde derlemek düşüncesiyle yenilemeye girişmiş ve ilk olarak Kuzey Afrika ve Mağrib’deki mimari eserlere dair iki ciltlik bir eser Georges Marçais tarafından kaleme alınıp yayımlanmıştır (Manuel d’art musulman, l’architecture, Tunusie, Algérie, Maroc, Espagne, Sicilo, Paris 1926-1927). Bu sırada Migeon kendisine ait II. cildi gözden geçirerek yeniden neşretmiş (1927), Saladin’in kitabındaki İslâm mimarisinin diğer ülkelerdeki durumu aynı çapta yeni baştan yazılamamıştır. 2. Les monuments chrétiens de Salonique (I-II, Paris 1918). Bir cildi metin, bir cildi levhalardan oluşan bu büyük eser, Bizans tarihçisi Ch. Diehl ve M. le Tourneau ile birlikte Saladin’in de imzasını taşımaktadır. Eserden, Saladin’in Selânik’te hepsi camiye çevrilmiş olan eski Bizans kiliselerini mimari bakımdan incelediği ve onların rölövelerinin çizilmesine katkıda bulunduğu anlaşılmakta, ayrıca resimlerde bu yapıların o sırada henüz cami hüviyetini muhafaza ettiği görülmektedir. 3. Description des antiquités de la régence de Tunis [texte imprimé]: Monuments antérieurs à la conquête arabe (I-II, 1886-1893). 4. Congrès des architectes de 1887. Etude sur les monuments antiques de la régence de Tunis (mission de 1882-1883) (Paris 1888). 5. Le voyage en Tunisie de Cagnat et Saladin (Paris 1894; ed. François Baratte, Paris 2005). 6. Conférence sur l’art musulman, faite au siège social de l’union syndicale des architectes français (Paris 1895). 7. La mosquée de Sidi Okba à Kairouan (Paris 1899). 8. Note sur des monuments de la calaâ des Beni-Hammâd, commune mixte des Maadid, province de Constantine (Algérie) (Paris 1904). 9. Tunis et Kairouan (Paris 1908). 10. Les monuments d’Oudjda (Maroc), note sur une communication de M. de Beaulaincourt (Paris 1911). 11. Le yali des Keupruli à Anatoli-Hissar (René Mesguich ile birlikte, Paris 1915). 12. L’art ornemental hispano-mauresque: l’Alhambra de Granada (Paris 1920; 2. bs. l’Alhambra de Granada, Paris 1926). Saladin ayrıca çeşitli ilmî dergilerde makaleler ve Grande encyclopedie’de çeşitli sanat tarihi konularıyla birlikte bilhassa İslâm mimarisine dair maddeler yazmıştır. Encyclopaedia of Religion and Ethics’teki “Architecture” (Mohammadan) maddesini de Saladin kaleme almıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1964, I, 220; K. A. C. Creswell, A Bibliography of the Architecture, Arts and Crafts of Islam, Cairo 1978, I, 11-12, 150, 230-231, 359, ayrıca bk. İndeks; J. D. Pearson, a.e.: Second Supplement, Cairo 1984, s. 131, 216, 374; Zeynep Çelik, Şark’ın Sergilenişi: 19. Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslam Mimarisi (trc. Nurettin Elhüseyni), İstanbul 2005, s. 140, 142, 143, 144, 145, 233.
Semavi Eyice