RİB‘Î b. HIRÂŞ
(ربعي بن حراش)
Ebû Meryem Rib‘î b. Hırâş b. Cahş el-Gatafânî el-Absî (ö. 101/719)
Hadis hâfızı ve zâhid.
Kûfeli muhadram tâbiîlerdendir. Babası Hırâş b. Cahş’a Hz. Peygamber’in bir mektup gönderdiği, fakat onun bu mektubu yırtıp attığı rivayet edilmektedir
(İbn Sa‘d, VI, 127). Rib‘î hadis öğrenmek için bazı ilim merkezlerine giderek Hz. Ali, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî, Abdullah b. Mes‘ûd, Ebû Mes‘ûd el-Bedrî, Huzeyfe b. Yemân, Ebû Bekre es-Sekafî ve İmrân b. Husayn gibi sahâbîlerden faydalandı. Suriye’ye gittiğinde Câbiye’de Hz. Ömer’in hutbesini dinledi. Ebû Zer el-Gıfârî’den hadis işitip işitmediği ise ihtilâflıdır. Kendisinden Abdülmelik b. Umeyr el-Kureşî, Ebû Mâlik el-Eşcaî, İbnü’l-Mu‘temir, Şa‘bî gibi muhaddisler rivayette bulundu.
Güvenilir bir muhaddis olan ve rivayetleri Kütüb-i Sitte’de yer alan Rib‘î aynı zamanda devrinin önde gelen zâhidlerindendi. Yalan söylememesiyle tanınan Rib‘î’nin iki oğlu da Haccâc’a isyan etmişti. Rib‘î’nin doğru sözlülüğü Haccâc’a hatırlatılarak oğullarının saklandığı yer hakkında doğru bilgi verebileceği belirtilmişti. Haccâc da ona adamlarını gönderip oğullarının yerini sorduğunda Rib‘î, “Allah yardımcıları olsun” diyerek ikisinin de evde olduğunu söylemiş, onun bu dürüstlüğünü gören Haccâc oğullarını bağışlamıştı.
Bazı kaynaklarda Rib‘î’nin Rebî‘ ve Mes‘ûd adında iki kardeşi bulunduğu kaydedilmiş, fakat kendisi dört kardeş olduklarını belirtmiştir (âbid ve zâhid olarak bilinen kardeşi Rebî‘in öldükten sonra yüzü açıldığında etrafında bulunanlara selâm verdiğine dair rivayet ve tartışmalar için bk. İbn Sa‘d, VI, 127; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, IV, 361; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, III, 237). Bazı kaynaklarda Rib‘î b. Hırâş’ın karısının da (imreetü Rib‘î b. Hırâş) hadis rivayet ettiği görülmekte (Müsned, VI, 357, 369), fakat bu hanımın kimliği hakkında bilgi bulunmamaktadır. Rib‘î b. Hırâş 101’de (719) Kûfe’de vefat etti. Cenaze namazını Zeyd b. Hattâb’ın torunu ve Ömer b. Abdülazîz’in Kûfe valisi muhaddis Abdülhamîd b. Abdurrahman kıldırdı. Onun 81, 82 (701), 102 ve 104’te (722) öldüğü de kaydedilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Müsned, VI, 357, 369; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, VI, 127; Buhârî, et-Târîħu’l-kebîr, III, 327; İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, III, 456-457, 509; VIII, 282; İbn Hibbân, eŝ-Ŝiķāt, IV, 226-227, 240-241; Ebû Nuaym, Ĥilye, IV, 367-368; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, IX, 55-56; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, IV, 359-362; a.mlf., Teźkiretü’l-ĥuffâž, I, 69-70; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, III, 236-237; a.mlf., Taķrîbü’t-Tehźîb (Avvâme), s. 205, 764; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), III, 14.
Yavuz Köktaş