RAMSTEDT, Gustav John
(1873-1950)
Altayistiğin kurucusu olarak kabul edilen Finlandiyalı Türkolog.
Tammissari’de doğdu. Helsinki Üniversitesi’nde Grekçe, Latince, İbrânîce ve Sanskritçe okurken Sanskritçe profesörü Otto Donner’in tavsiyesiyle dikkatini Orta Asya’ya çevirdi ve mezun olduğunda (1895) üniversitede kalarak Altay dilleri sahasında çalışmaya başladı. 1898-1912 yılları arasında Helsinki Üniversitesi ve Fin-Ogur Derneği’nin desteğiyle Asya’nın Türk ve Moğol bölgelerine yedi ilmî gezi yaparak çeşitli boylar arasında yaşadı; bir yandan onların lehçelerini öğrenirken bir yandan da dil ve folklor malzemesi topladı. Aynı üniversitede 1906’da doçent ve 1917’de profesör oldu. Altay dilleri profesörlüğüne getirildiğinde bu alanda unvan alan ilk kişi olarak modern anlamda Altayistiğin kurucusu sayıldı. Altayist Nicholas N. Poppe, Ramstedt’in açtığı yoldan yürümekle birlikte bu alanda tek başına bir ekol oluşturmuştur. 1919’da Finlandiya hükümeti tarafından Tokyo Büyükelçiliği’nde maslahatgüzâr olarak görevlendirildi ve 1930’a kadar bu görevde kaldı. O yıllarda Japonca ve Korece öğrenip bu diller üzerinde çalıştı. Ülkesine döndükten sonra kendini tamamen üniversitedeki öğrencilerine ve bilimsel çalışmalara adadı. Yetiştirdiği öğrencilerin önde gelenleri arasında Martti Räsänen, Pentti Aalto, Eino Karajha ve Paul Jyrkänkallio sayılabilir. 1943’te emekli oldu. Doğumunun 75. yıl dönümünde Studia Orientalia’nın XIV. cildi (1950) ona armağan kitabı olarak yayımlandı. 25 Kasım 1950’de Helsinki’de öldü. Altay dilleri arasında önemli ses denkliklerinin olduğunu ilk defa Ramstedt ortaya koymuş, Türkçe ile Moğolca arasında bu denkliğin bulunduğunu da o göstermiştir. Ramstedt’e göre Ana Altay dilinin en az dört kolu vardı: Ana Korece, Ana Türkçe, Ana Moğolca ve Ana Mançu-Tunguzca. Bunlardan Ana Korece ve Ana Türkçe asıl dil alanının kuzey kısmında konuşuluyordu.
Eserleri. Kitaplar. 1. Bergtscheremissische Sprachstudien (Helsinki 1902). 2. Über die Konjugation des Khalkha-Mongolischen (Helsinki 1903). 3. Mogholica, Beiträge zur Kenntnis der Moghol-Sprache in Afghanistan (JSFOu., XXIII/4 [1905]). Afganistan Moğolları üzerine bilinen ilk bilimsel çalışmadır. 4. A Comparision of the Altaic Languages with Japanese (Transaction of the Asiatic Society of Japan, Second Series I, 1924). Bu eserde Japonca’yı Altay dilleriyle karşılaştırmaktadır. 5. Kalmückisches Wörterbuch (Helsinki 1935). Moğol diyalektelojisine dair olup en önemli ve hacimli çalışmalarındandır. Eser, yalnız sözlük olarak değil verdiği etimolojik açıklama ve karşılaştırmalarla da Altay dilleri için değerli bir kaynaktır (MSFOu., LXXXII [1939]). 6. A Korean Grammar (Helsinki 1939). 7. Studies in Korean Etymology (MSFOu., XCV [1949]). Bu eserler de bilim çevrelerinde takdirle karşılanmış ve Korece hakkında yapılan çalışmalara uzun yıllar kaynaklık etmiştir. 8. Einführung in die altaische Sprachwissenschaft. Ramstedt’in Altay dilleri üzerine yaptığı son çalışması olup öğrencisi Pentti Aalto tarafından yayımlanmıştır (I-III, Helsinki 1952-1966). 1904’te Dağıstan’dan topladığı Kumuk ve Nogay lehçelerine ait malzemeleri ölümünden kırk yıl sonra Emine Gürsoy Naskali ve Harry Halén değerlendirerek neşretmiştir: Cumucica-Nogaica. G. J. Ramstedt’s Kumyk Materials Edited and Tranlated by Emine Gürsoy Naskali; G. J. Ramstedt no-gaische Materialien bearbeitet und übersetzt von Harry Halén (MSFOu., CCVIII [1991]) (Ramstedt’in eserleri hakkında geniş bilgi için bk. Eren, Türklük Bilimi Sözlüğü I, s. 270-275). Makaleler: “Die Verneinung in den altaischen Sprachen. Eine semasiologische Studie” (MSFOu., LII [1924], s. 196-215); “Remarks on the Korean Language” (MSFOu., LVIII [1928], s. 144-153); “Die Palatalisation in den altaischen Sprachen” (Annales Academiae Scientiarum Fennicae, XXVII [1932], s. 239-251).
BİBLİYOGRAFYA:
H. Halén, Biliktu Bakshi, The Knowledgeable Teacher: G. J. Ramstedt’s Carerer as a Scholar, Helsinki 1998; Hasan Eren, Türklük Bilimi Sözlüğü I: Yabancı Türkologlar, Ankara 1998, s. 269-276; a.mlf., “G. J. Ramstedt”, DTCFD, IX (1951), s. 175-179; A. Rudnev, “Gustav John Ramstedt”, Neuphilologische Mitteilungen, LII, Helsingfors 1951, s. 83-87; N. Poppe, “Gustav John Ramstedt, 22 October 1873-25 Nawember 1950”, HJAS, XIV (1951), s. 315-322; Y. H. Toivonen, “Gustav John Ramstedt”, JSFOu., LV (1951), s. 3-21; D. Sinor, “G. J. Ramstedt (1873-1950)”, T’oung Pao, XLI, Leiden 1952, s. 233-236; P. Aalto, “G. J. Ramstedt and Altaic Linguistics”, CAJ, XIX/3 (1975), s. 161-193 (aynı makale için bk. SO, sy. 59 [1987], s. 227-259).
Funda Toprak