RADO, Şevket
(1913-1988)
Yazar, yayımcı ve gazeteci.
Üsküp yakınlarındaki Radovişte’de doğdu. Asıl adı Şevket Hıfzı’dır. Babası Vâizzâdeler’den Hıfzı Bey, anne tarafından büyük babası Selânik’te birkaç gazete çıkarmış olan Mustafa Bey’dir. Balkan Harbi sırasında ailesi İstanbul’a göç etti. Vefa Orta Mektebi’nde başladığı öğrenimini Pertevniyal Lisesi’nde tamamladı (1933). Lise son sınıfta iken gazete musahhihliği yaptı. Gazetede çalışırken İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti. İkinci sınıfta kaydını Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne aldırdı. Fakülteyi bitirince İstanbul’a döndü ve 1939’da Akşam gazetesinde fıkra yazarlığına başladı; bu yazılarını yirmi beş yıl sürdürdü. Ayrıca liselerde sosyoloji ve edebiyat öğretmenliği yaptı, Gazetecilik Enstitüsü’nde yazı türlerine dair ders verdi. İstanbul Radyosu’nda başladığı “Aile Sohbetleri” adlı haftalık konuşmalarını uzun süre devam ettirdi. 1945’te Yapı ve Kredi Bankası’nın basın ve yayın işlerini yürütmeye başladı ve Doğan Kardeş matbaalarını kurdu. Doğan Kardeş (1945), Aile (1947) ve Resimli Hayat (1952-1953) dergilerini yayımladı. 1956’da Hayat dergisini çıkarmaya başladı. Hayat Tarih Mecmuası (Şubat 1965 - Aralık 1982, Nisan 1978’den itibaren Hayat Tarih ve Edebiyat Mecmuası) alanında önemli bir boşluğu doldurdu. Pek çok yayını arasında Hayat Ansiklopedisi, Hayat Büyük Türk Sözlüğü, Hâfız Osman hattı bir Kur’ân-ı Kerîm, Hünernâme ve Subhatü’l-ahbâr gibi kitaplar baskı tekniğiyle dikkat çeken yayınları oldu. 1975’te Türkiyemiz dergisinin genel yayın yönetmenliğini üstlendi. Son yıllarında Tercüman gazetesinde pazar günleri sohbet yazıları yazdı. 9 Nisan 1988 tarihinde İstanbul’da öldü ve Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. 1983’te Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu üyeliğine seçilen Rado, Başbakanlık Basın Yayın Genel Müdürlüğü “Basın Mesleğinde Elli Yıl Hizmet Belgesi” ile basın şeref kartı sahibiydi. Elli yıllık gazetecilik hizmetinden dolayı 1987’de Burhan Felek ödülüne lâyık görüldü.
Lise yıllarında şiire başlayan Şevket Rado’nun edebiyata yönelmesinde Fransızca hocası Nurullah Ataç’ın büyük etkisi olmuştur. 1931 ve 1932’de Şevket Hıfzı imzasıyla Muhit, Milli Mecmua, ardından Varlık’ta çıkan şiirleriyle Ahmed Hâşim ve Cahit Sıtkı’nın (Tarancı) dikkatini çekti. Necip Fazıl’ın Ağaç mecmuasını çıkarmasına yardımcı oldu. Söyleyişte Necip Fazıl etkisi belirgin olan şiirlerinde hüzün ve yalnızlık gibi duygular ağır basar; içine kapalı, bedbin bir ruh hali hissedilir. Bazı şiirleri bestelenmiştir. Nesir yazılarında ve konuşmalarında sohbet havası içinde yalın bir dil kullanmış, insanı mutlu edecek, hayatını güzelleştirecek konuları seçmiş, hayatın her yaşta ayrı güzellikleri olduğuna dikkat çekmiştir. Unutulmaya yüz tutmuş geleneksel sanatların tanıtılması ve canlandırılmasında gösterdiği çabalarıyla da bilinen Şevket Rado, Emin Barın’ın Divanyolu’ndaki atölyesinde yapılan, Halim Özyazıcı, Muhsin Demironat, Rikkat Kunt, İslam Seçen, Kemal Batanay gibi üstatların yer aldığı toplantılara katılmış, bu toplantılarda hat, tezhip ve cilt sanatları üzerinde yapılan değerlendirmelerden yararlanmıştır. Hat sanatı ve hattatlarla ilgili çeşitli makaleler yazan Şevket Rado, Türk sanatları alanında kazandığı bilgi ve tecrübeyle büyük yatırım yaparak Cumhuriyet döneminin en seçkin hat koleksiyonunu oluşturmuş, ölümünden sonra bu koleksiyonun önemli bir kısmı Sakıp Sabancı Müzesi tarafından satın alınmıştır.
Eserleri. Şiirlerini Şiirler / Kördüğüm adlı bir kitapta toplamıştır (İstanbul 1970). Nesir Yazıları: Eşref Saat (İstanbul 1956), Ümit Dünyası (İstanbul 1957), Hayat Böyledir (İstanbul 1962), Aile Sohbetleri (İstanbul 1967), İnsan Severse Yaşar (İstanbul 1981), Saadet Yolu (İstanbul 1981), Sözün Gelişi (İstanbul 2003) (haz. Cem Akaş). Gezi Notları: Amerikan Masalı (İstanbul 1950), 50. Yılında Sovyet Rusya (İstanbul 1968), Milliyetçi Çin Ne Âlemde? (Ankara 1969). Derleme, Biyografi: Yunus Emre (İstanbul 1972), Türk Şairlerinden Seçmeler (İstanbul 1972), Kerem ile Aslı (İstanbul 1972), Karacaoğlan (İstanbul 1974), Türk Hattatları (İstanbul 1984), Ahmed Midhat Efendi (Ankara 1986). Diğer Çalışmaları: Bursa (İstanbul 1948, Vedat Nedim Tör ile birlikte); Yaşayan Mevlidi Şerif (İstanbul 1964); Sultan Cem’in Başına Gelenler: Vâkıât-ı Sultan Cem (İstanbul 1969); Kuruluşunun 25. Yıldönümünde Yapı Kredi Bankası ve Kâzım Taşkent (İstanbul 1969); Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi (İstanbul 1970); Bostancıbaşı Defteri (İstanbul 1972); Harb İçinde Elçilik, İzzet Fuat Paşa’nın hatıralarından (İstanbul 1976); Onsekizinci Yüzyılın Başında Osmanlı Kıyafetleri (Fransız Büyükelçisi Marquis de Ferriol’ün Hollandalı Ressam Van Mour’a yaptırdığı 100 resimle Türkler’e ait bazı
törenler ve açıklamalar, Paris’te 1714 yılında basılmış olan eserin Şevket Rado nezaretinde yeniden yapılmış tıpkıbasımıdır; trc. Cenap Yazansoy, İstanbul 1980); Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Çanakkale’yi Anlatıyor (haz. Ruşen Eşref, metni günümüze uyarlayan: Şevket Rado, resimleyen: Hayrettin Çizel, İstanbul 1981); Âletler ve Âdetler (İstanbul 1987, Şevket Rado’nun başkanlığında Halûk Şehsuvaroğlu, M. Uğur Derman, M. Zeki Kuşoğlu, Y. Durul, M. Ülkütaşır, Uğur Göktaş, Zahir Güvemli ve Prof. Dr. Bediî Gorbon’dan oluşan bir heyet tarafından hazırlanmıştır); Giambatista Toderini, İbrahim Müteferrika Matbaası ve Türk Matbaacılığı (Fransızca’dan trc. Fatma Rikkat Kunt; Şevket Rado çevirinin dilini sadeleştirmiş, kitaba bir girişle “Türk Matbaacılığı ve Mecmuacılığında Yenilikler” adıyla bir bölüm eklemiştir, İstanbul 1990). Şevket Rado, Pierre Lazareff’den Fransa’da Basın Rezaletleri yahut Fransa’yı Çökerten Dördüncü Kuvvet (İstanbul 1945; 2. bs. Tarık Dursun K.’nın sadeleştirmesiyle, İstanbul 1995); Nathaniel Hawthorne’dan Boğa Başlı Canavar (İstanbul 1946 ?); Ejderhanın Dişleri (İstanbul 1946); Andersen’den Gölge; Çakmak; Kelebek (İstanbul 1948) adlı çevirileri vardır. Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet’in kendisine yazdığı mektupları Emin Nedret İşli, Şevket Rado’ya Mektuplar adıyla kitap halinde yayımlamıştır (İstanbul 2002).
BİBLİYOGRAFYA:
Emin Nedret İşli, “Dört Arkadaş”, Şevket Rado’ya Mektuplar, İstanbul 2002, s. 13-19; Muhittin Serin, Kemal Batanay, İstanbul 2006, s. 84; Cemal Avcı, “Şevket Rado”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IV/12, Ankara 1988, s. 793-797; Ali Alpaslan, “Şevket Rado”, TDl., LV/437 (1988), s. 231-238; Yılmaz Öztuna, “Şevket Rado’nun Şiirleri”, a.e., LV/437 (1988), s. 245-246; Muhsin Mete, “Hayat”, TDEA, IV, 172-174; Nazım Hikmet Polat, “Şevket Rado”, a.e., VII, 266-267; “Şevket Rado”, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, İstanbul 2001, II, 829-830.
Mehmet Törenek