MÎHÂÎL es-SABBÂĞ

(ميخائيل الصبّاغ)

Mîhâîl b. Nikûlâ b. İbrâhîm es-Sabbâğ (ö. 1231/1816)

Lübnanlı Arap dili ve edebiyatı âlimi, şair ve tarihçi.

1189’da (1775) Akkâ’da doğdu. Rum-Katolik kilisesine bağlı bir ailenin çocuğudur. Dedesi İbrâhim es-Sabbâğ, Akkâ Emîri Zâhir el-Ömer’in doktoruydu. Küçük yaşta iken ailesi Dımaşk’a göç etti ve ilk öğrenimine orada başladı. Hayatı Dımaşk ve Mısır arasında gidip gelmelerle geçti. Dımaşk’tan Mısır’a kaçan ailesi tekrar Dımaşk’a döndü (1206/1792), ardından iki yıl sonra tekrar Mısır’a gitti. Burada Kıptî din adamlarının yanı sıra Şeyh Süleyman es-Sabâ ve Şeyh Yûsuf el-Harâşî gibi âlimlerden ders aldı. Fransızlar’ın Mısır’ı işgali sırasında onların hizmetine girdi ve General Reynier’in sekreterliğini yaptı. Fransızlar’ın Mısır’ı terketmek zorunda kalmaları üzerine 1216’da (1801) Reynier ile birlikte Paris’e gitti. Paris’te önce devlet matbaasında Doğu dilleri musahhihi, ardından Kraliyet Kütüphanesi’nde Şark yazmaları müstensihi olarak çalıştı. Bu görevi sırasında Antoine Isaac Silvestre de Sacy, Louis Mathieu Langles, Johann Gottfried Ludwig Kosegarten, Christian Friedrich von Schnurrer ve Jean Humbert’in iltifatlarını kazandı. Paris’te vefat etti. Sabbâğ, Kraliyet Kütüphanesi’ndeki görevi esnasında yaklaşık altmış el yazmasını istinsah etti. Bunlar arasında Ebû Temmâm’ın el-Ĥamâse’si ve Harîrî’nin el-Maķāmât’ı da bulunmaktadır. Sabbâğ, dönemindeki bazı devlet ve din adamlarına klasik tarzda kasideler de yazmıştır.

Eserleri. 1. er-Risâletü’t-tâmme fî kelâmi’l-Ǿâmme ve’l-menâhic fî aĥvâli’l-kelâmi’d-dâric. Mısır ve Suriye konuşma dili grameri hakkında olan eser H. Thorbecke tarafından Mîhâ’îl Sabbâg’s Grammatik der arabischen Umgangssprache in Syrien und Aegypten başlığıyla yayımlanmıştır (Strassburg 1886). 2. Müsâbaķātü’l-berķ ve’l-ġamâm fî süǾâti’l-ĥamâm. I. Napolyon’a ithafen yazılmış olup Silvestre de Sacy’nin Fransızca tercümesiyle birlikte yayımlanmıştır (La colombe, messagère plus rapide que l’éclair, plus prompte que la nue, Paris 1805). Kitap İtalyanca ve Almanca’ya da tercüme edilmiştir. 3. Târîħu’ş-Şeyħ Žâhirü’l-ǾÖmer ez-Zeydânî ĥâkimi ǾAkkâ ve bilâdi Śafed (nşr. Hûrî Kustântîn el-Bâşâ el-Muhallisî, Harisa 1927-1928). 4. Neşîdü ķaśîdeti tehânî li-saǾâdeti’l-ķayśari’l-muǾažžam Nâbûliyûn. II. Napolyon’a methiye olup Silvestre de Sacy tarafından Fransızca’ya çevrilerek neşredilmiştir (Cantique à S. M. Napoléon le grand, empereur des français et roi d’Itali, à l’occasion de la naissance de son fils Napoléon II, Roi de Rome, Paris 1811). 5. Neşîdü tehânî li-saǾâdeti’l-külliyyi’d-diyâne Lûǿîs eŝ-Ŝâmin Ǿaşer melik Fransa ve Nâvâr. Grangeret de Lagrange tarafından Fransızca’ya tercüme edilerek yayımlanmıştır (Cantique de félicitation à sa M. trèschrétienne Louis le Désire, roi de France et de Navarre, Paris 1814). 6. Hommage au Frandjuge ministre de la justice, visitant l’Imprimerie de la république (Paris 1803). 7. Vers à la louange du souverain Pontife Pie VII (Paris 1805). Napolyon’un tahta çıkışı münasebetiyle Fransa’ya gelen Papa VII. Pius’a yazılmış bir methiye olup Silvestre de Sacy tarafından Latince’ye tercüme edilmiştir. 8. “Vers arabes adressés à Napoléon à l’occasion du marriage avec Marie Louise d’Autriche” (Fundgruben des orients, I [Vienna 1810]).


Basılmamış eserleri de şunlardır: Târîħu ķabâǿili ehli’l-bâdiye, Târîħu’ş-Şâm ve Mıśr, Târîħu Beyti’ś-Śabbâġ ve ĥâlü’ŧ-ŧâǿifeti’l-kâtûlîkiyye, Kitâb fi’ş-şiǾr ve fi’l-Ǿarûż ve mülĥaķātih ke’z-zecel ve’l-müveşşaĥ ve’l-mevâliyyâ, el-Miķbâs fî aĥvâli’l-miķyâs.

BİBLİYOGRAFYA:

Mîhâîl es-Sabbâğ, Grammatik der arabischen Umgangssprache in Syrien und Aegypten (ed. H. Thorbecke), Strassburg 1886, s. III-X; A. I. S. de Sacy, Chrestomathie arabe, Paris 1806, III, 349, 362-364 vd., 519; C. F. von Schnurrer, Bibliotheca arabica, Halle 1811, s. 491-493; H. G. L. Kosegarten, Carminum Orientalium triga, Stralsund 1813, s. 28, 34 vd., 41; J. Humbert, Anthologie arabe, Paris 1819, s. 174-178, 291-293; Brockelmann, GAL, II, 630; Suppl., II, 728; a.mlf., “Mīқћāǿīl al-Śabbāҗћ”, EI (İng.), V, 493; L. Cheikho, “Mîhâǿîl es-Śabbâġ ve üsretüh”, el-Meşrıķ, VIII, Beyrut 1905, s. 24-34; Thomas Philipp, “Class, Community and Arab Historiography in the Early Nineteenth Century-The Dawn of a New Era”, IJMES, XVI (1984), s. 165-166, 168-175; C. Nijland, “Mīқћāǿīl al-Śabbāҗћ”, EI² (İng.), VII, 33-34.

Phılıp Charles Sadgrove