MERVEZÎ, Ebû İshak

(أبو إسحاق المروزي)

Ebû İshâk İbrâhîm b. Ahmed b. İshâk el-Mervezî (ö. 340/951)

Şâfiî müctehidi.

Horasan bölgesinde Murgāb nehrinin aşağı kesiminde yer alan Merv (Mervüşşâhicân) şehrindendir. Ebû Muhammed İbn Abdân el-Mervezî, Ebû Saîd Hasan b. Ahmed el-İstahrî ve Bağdat’ta Ebü’l-Abbas İbn Süreyc’den ders aldı; bu hocasından sonra Şâfiîler’in önde gelen âlimi oldu. Rivayette güvenilirliği ve ilimde dirayeti konusunda ittifak mevcut olup öğrencileri vasıtasıyla Şâfiî mezhebi Irak’ta ve diğer bölgelerde yayıldı. Ebû Âsım el-Abbâdî, İslâm dünyasının her tarafından kendisinden ders almak için öğrencilerin geldiğini ve Şâfiî mezhebinde önderlik mevkiinde yetmiş kişinin onun meclisinden yetiştiğini belirtir. Tanınmış öğrencileri arasında Ebû Hâmid el-Merverrûzî, İbn Ebû Hüreyre, Ebû Zeyd Muhammed b. Ahmed el-Mervezî, Ebü’l-Kāsım Abdülazîz b. Abdullah ed-Dârekî,


Ebü’l-Hasan Muhammed b. Ali el-Mâsercisî gibi âlimler anılabilir. Hayatının sonuna doğru Kahire’ye yerleşti ve İmam Şâfiî’nin ders verdiği yerde hocalık yaptı. 9 Receb 340 (11 Aralık 951) veya 21 Receb 340 (23 Aralık 951) tarihinde orada vefat etti ve İmam Şâfiî’nin kabri yakınına defnedildi. Muvaffakuddin b. Osman (ö. 615/1218) kabrinin ziyaretgâh olduğunu belirtir. el-Müheźźeb (Şîrâzî), el-Vasîŧ (Gazzâlî), er-Ravża’da (Nevevî) sıkça anıldığını ve Şîrâzî’nin el-Müheźźeb’de Ebû İshak künyesiyle Mervezî’yi kastettiğini belirten Nevevî onun Şâfiî ulemâsının imamı, mezhebin şeyhi olduğunu, Horasan ve Irak Şâfiî âlimlerinin tarikinin (mezhep imamının görüşünü tesbitte yol ve yöntem) ona dayandığını söyler (Tehźîb, I/2, s. 175).

Eserleri. Şerĥu Muħtaśari’l-Müzenî (İmam Şâfiî’nin öğrencisi Müzenî’nin eserini yaklaşık sekiz ciltte şerhettiği ve bu esere ait en güzel şerhlerden biri olduğu kaydedilir), Kitâbü’t-Tavassuŧ beyne’ş-ŞâfiǾî ve’l-Müzenî (Müzenî’nin adı geçen eserde Şâfiî’ye itirazlarıyla ilgili olarak yazdığı bu eserde bazan onun görüşünü desteklemiş, bazan da karşı çıkmıştır), el-Fuśûl fî maǾrifeti’l-uśûl, eş-Şurûŧ ve’l-veŝâǿiķ, el-Veśâyâ ve ĥisâbü’d-devr, Kitâbü’l-Ħuśûś ve’l-Ǿumûm.

BİBLİYOGRAFYA:

İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 266; Ebû Âsım el-Abbâdî, Ŧabaķātü’l-fuķahâǿi’ş-ŞâfiǾiyye (nşr. G. Vitestam), Leiden 1964, s. 68-69; Hatîb, Târîħu Baġdâd, VI, 11; Şîrâzî, Ŧabaķātü’l-fuķahâǿ, s. 112, 114, 115, 116, 117, 118; Muvaffakuddin b. Osman, Mürşidü’z-züvvâr ilâ ķubûri’l-ebrâr (nşr. M. Fethî Ebû Bekir), Kahire 1415/1995, s. 482; Yâkūt, MuǾcemü’l-büldân (Cündî), V, 136; Nevevî, Tehźîb, I/2, s. 175; a.mlf., el-MecmûǾ, I, 70; İbn Hallikân, Vefeyât, I, 26-27; İsnevî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, II, 375; İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, I, 105-106; Musannif, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1402/1982, s. 66-68, 96, 100; M. Hasan Heyto, el-İctihâd ve ŧabaķātü müctehidî eş-ŞâfiǾiyye, Beyrut 1409/1988, s. 144-145.

Ahmet Özel