MENÂME
(المنامة)
Bahreyn’in başşehri.
Otuz beş adadan meydana gelen Bahreyn Devleti’nin en önemli liman şehri ve ticaret-finans merkezi olup ana ada Bahreyn’in kuzeydoğu kesimindedir. Bahreyn şeyhleri çok öncelerden beri Menâme’de oturmuş ve burayı merkez edinmişlerdir. Bugün Bahreyn Emîri Şeyh Îsâ b. Selmân el-Halîfe’nin sarayı Menâme’nin 20 km. kadar güneyinde bulunan Rifa‘ulgarbî’dedir. 1960 yılında burası ile Menâme’nin arasına kurulan ve şeyhin ismine nisbetle Isa Town denilen kesimde hükümet daireleri yer almaktadır.
Menâme’nin ne zaman kurulduğu bilinmemekte, ancak kurulduğu bölgedeki ilk iskân izlerinin milâttan önce III. binyıla kadar gittiği görülmektedir (bk. BAHREYN). Şehrin modern çağdaki önemi 1932’de adada petrol bulunmasıyla başladı. Petrolün 1934 yılında işletmeye alınması ve özellikle kurulan rafinerinin Suudi Arabistan’dan borularla getirilen ham petrolü de işlemeye başlaması üzerine nüfus artışında gözle görülür bir yoğunluk ortaya çıktı. 15 Ağustos 1971 tarihinde bağımsız Bahreyn Devleti’nin kurulmasıyla birlikte Menâme resmen başşehir oldu. 1980 yılı sayımında nüfusu 122.000 civarında idi; 2001 sayımında bu rakam 153.395’e ulaştı. Bu artışta 1980’de açılan Gulf (Körfez) Üniversitesi de rol oynamıştır. Zira Türkiye’den de öğretim elemanlarının gittiği bu üniversite, şehri bölgenin önemli bir eğitim merkezi haline getirdi. 1984 yılında kurulan alüminyum eritme tesisleri gibi büyük sanayi yatırımları Menâme’ye çok sayıda yabancının gelmesine sebep oldu ve 1980’li yılların sonuna kadar mevcut yabancı sayısı üç misline çıktı. Sadece Avrupalı ve Amerikalılar’ın 5000’e ulaştığı şehirdeki komşu ülkelerden gelen işçilerin sayısı da arttı. Gerçek Bahreynli nüfusu daha çok merkezde oturan Sünnîler’le Cid, Hafs, Sitre, Senâbis, Dirâz gibi banliyölerde oturan ve Bihârne denilen Şiîler teşkil eder; yerli halk Şiîler ağırlıkta olmak üzere ticaretle uğraşır. Bunlardan başka Avâzir bölgesinde Bahreyn vatandaşlığına geçmiş Fars kökenli Şiîler oturmakta ve ticarî hayattaki etkinlikleriyle övünmektedir.
Şehir, 1988’de şiddetlenen Lübnan iç savaşı sırasında Beyrut’tan kaçan finans çevrelerinin yerleşmesiyle Ortadoğu’da uluslararası sermayenin toplandığı en önemli finans merkezi haline geldi. Bugün Menâme’de 100’ü aşkın yabancı banka şubesinin yanında İslâm bankacılığı da serbest bir gelişme göstermektedir. Bahreyn İslâm Bankası, Faysal İslâm Bankası ve al-Baraka İslâm Yatırım Bankası, özellikle kısa dönemli ve ticarete dayalı mal kredilendirmesinde çok aktif bir bankacılık örneği sergilemektedir. Uluslararası bankacılığın yerleşmesinin ardından 1989’da Bahreyn borsasının açılmasıyla Menâme bölgedeki en aktif borsacılık işlemlerinin yürütüldüğü merkez oldu. 1994 sonlarında Uman şirketleri Bahreyn borsasına girdi. İki yıl geçmeden Ürdün şirketlerinin girmesiyle Menâme’nin ticarî yoğunluğu artarken bundan şehirdeki sosyal hayat da etkilendi. Bunlara paralel biçimde Bahreyn hükümetinin yabancı sermaye yatırımlarını düşük vergiler yolu ile çekmeye çalışması Menâme’nin uluslararası ticaret merkezi olma sürecini hızlandırdı. Öte yandan 1986’da açılan ve Menâme ile Suudi Arabistan kıyılarını birbirine bağlayan 22 kilometrelik Kral Fehd Köprüsü Menâme’de yaşayan yabancı nüfusu ikiye katladı. Suudi Arabistan’daki yabancı görevlilerle tüccarlar ve sanayiciler sosyal yaşamın kendilerine daha uygun olması dolayısıyla ikamet için Menâme’yi tercih ettiler; bu durum, şehirde iş merkezlerinin çoğalmasını, yeni modern otellerin ve sosyal aktivite merkezlerinin açılması neticesini doğurdu. Menâme’nin eski limanı Bâbülbahreyn’e ek olarak kurulan Mînâselmân Limanı bugün transit mallar için bir serbest liman durumundadır. Buradaki modern kızaklarda 1000 tona kadar olan gemilerin onarımı yapılabilmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
M. Izzard, The Gulf: Arabia’s Western Approaches, London 1979, s. 95-97, 98; The Middle East and North Africa, London 1997, s. 316-335; Halîl İbrâhim el-Fezi‘, “el-Menâme”, el-Fayśal, sy. 34, Riyad 1980, s. 35-47; R. M. Burrell, “al-Manāma”, EI² (İng.), VI, 357-358; X. de Planhol, “Bahrain”, EIr., III, 506-508.
Mustafa L. Bilge