MEHMED EFENDİ, Yâkubzâde
(ö. 1077/1666)
Halvetî şeyhi, şair ve dinî eserler bestekârı.
Bursa’nın Karaağaç mahallesinde doğdu. Aynı mahalledeki Halvetî Tekkesi şeyhi Yâkub Efendi’nin oğludur. Kur’an kıraati ve hitabet sahalarında Bursa’nın en önemli kişisi olarak bilinen babasının yanında sülûkunu tamamladı ve ondan icazetnâme aldı. Bu arada dönemin diğer âlimlerinin derslerini takip ederek kendini yetiştirdi. Babasının 17 Cemâziyelevvel 1052’de (13 Ağustos 1642) vefatı üzerine adı geçen tekkenin şeyhliğine getirildi. Dinî eserler bestekârı Gülşenî Kefeli Derviş Abdi Bursa’ya geldiğinde Mehmed Efendi onu tekkesinde bir müddet misafir etmiş, bu sırada kabiliyet ve vukufunu görerek tekkenin zâkirbaşılığına tayin etmiştir. Yirmi dört yılı aşkın bir süre tekkede şeyhlik yapan Mehmed Efendi 17 Cemâziyelevvel 1077 (15 Kasım 1666) tarihinde vefat etti ve tekkenin hazîresinde babasının mezarının yanına defnedildi. Yerine oğlu İbrâhim Efendi postnişin oldu.
Mehmed Efendi, kaleme aldığı şiirlerinin yanında bestelediği eserlerle de dönemin tanınmış sanatkârları arasında yer almıştır. Şiirlerinde “Bîçâre” mahlasını kullanmış, ancak bugüne kadar bir divanına rastlanmamıştır. El yazması güfte mecmualarında bazı dinî besteleri görülmekteyse de günümüze sadece “Milk-i bekādan gelmişem” mısraı ile başlayan güftesi Yûnus Emre’ye ait bir ilâhisi ulaşmıştır. Güfte mecmualarında nevâ makamında kayıtlı olan bu eser zamanımızdaki bazı nota neşriyatında gerdâniye makamında yayımlanmıştır (Yunus İlâhîleri Güldestesi, s. 138-139; Hatipoğlu, s. 57-58). Mehmed Efendi ayrıca Tarîkatnâme-i Halvetiyye adlı bir eser kaleme almıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Belîğ, Güldeste, s. 138-139; Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, II, 145, 562-563; Müstakimzâde, Mecmûa-i İlâhiyyât, Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3397, vr. 30a, 33b; Mehmed Fahreddin, Gülzâr-ı İrfan, Âtıf Efendi Ktp., nr. 1923, vr. 162b-163a; Hüseyin Vassâf, Sefîne, V, 19-20; Mehmed Şemseddin, Bursa Dergâhları: Yâdigâr-ı Şemsî (haz. Mustafa Kara - Kadir Atlansoy), Bursa 1997, s. 604-605; Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul 1942, I, 35, 51, 72-73; Yunus İlâhîleri Güldestesi, Ankara 1991, s. 54-55, 138-139; Ahmet Hatipoğlu, Besteleriyle Yunus Emre İlâhîleri, Ankara 1993, s. 57-58; Özalp, Türk Mûsikîsi Tarihi, I, 372-373; Necdet Yılmaz, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, İstanbul 2001, s. 164-165; Öztuna, BTMA, II, 40.
Nuri Özcan