MEGĀMÎ
(المغامي)
Ebû Ömer Yûsuf b. Yahyâ b. Yûsuf ed-Devsî el-Megāmî (ö. 288/901)
Mâlikî fakihi.
Ashaptan Ebû Hüreyre’nin soyundan olup aslen Tuleytula’nın (Toledo) Megām köyündendir. Kurtuba’da (Cordoba) yetişti. Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî, Saîd b. Hassân ve Yahyâ b. Müzeyn’den hadis dinledi, İbn Habîb es-Sülemî’den fıkıh öğrendi ve kitaplarını rivayet etti. Tahsil için Doğu seyahatine çıktı. Haremeyn, San‘a ve Kahire’de Ali b. Abdülazîz el-Begavî, Ebû İshak ed-Deberî, Yûsuf b. Yezîd el-Karâtisî, Ebû Mus‘ab ve başkalarından hadis dinledi. Yedi yıl Haremeyn’de kalmak üzere on bir yıl süren bu seyahatinden sonra Kurtuba’ya döndü. Ardından tekrar Kahire’ye gitti ve daha sonra Kayrevan’a yerleşti. Haremeyn, Yemen, Mısır ve Kayrevan’da birçok âlim kendisinden hadis yanında İbn Habîb’in eserlerini dinledi. Bu âlimler arasında Ali b. Abdülazîz el-Begavî, Ebü’l-Abbas el-İbyânî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Nasr el-Kayrevânî, Muhammed b. Futays, Ebü’l-Arab, İbnü’l-Lebbâd el-Kayrevânî ve Saîd b. Fahlûn anılabilir.
Endülüs’te Mâlikî mezhebinin yayılmasında önemli katkısı olan İbn Habîb es-Sülemî’nin, Mâlikî mezhebinin ilk ana kaynaklarından biri olan el-Vâżıĥa fi’s-sünen ve’l-fıķh’ı ve diğer bazı eserleri Megāmî tarafından rivayet edilmiştir. Bilhassa el-Vâżıĥa’nın hemen bütün nüshaları onun rivayetine dayanır (Dabbî, s. 496; Muranyi, s. 39, 43, 47-48, 156). İbn Habîb’in Kitâbü’t-Târîħ’i de Megāmî’nin ilâvelerini ihtiva etmektedir. Özellikle Hicaz Mâlikî ulemâsının görüşlerini iyi bilen ve bunları savunan Megāmî, İmam Şâfiî’yi tenkit etmiş ve kendisine on bir cüzden oluşan bir reddiye yazmıştır (günümüze kısmen ulaşan yazma nüshası için bk. a.g.e., s. 157). İmam Mâlik ve Ömer b. Abdülazîz’in faziletleri hakkında birer eser kaleme alan Megāmî 288 (901) yılında Kayrevan’da vefat etti. Humeydî diğer kaynakların aksine 283 (896) veya 285’te öldüğünü kaydeder (Ceźvetü’l-muķtebis, s. 350).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Habîb es-Sülemî, et-Târîħ (nşr. J. Aguadé), Madrid 1991, neşredenin girişi, s. 75, 87-88; Ebü’l-Arab, Ŧabaķātü Ǿulemâǿi İfrîķıyye (nşr. Muhammed Ben Şeneb), Beyrut, ts. (Dârü’l-kitâbi’l-Lübnânî), s. 80-81; Muhammed b. Hâris el-Huşenî, Aħbârü’l-fuķahâǿ ve’l-muĥaddiŝîn (nşr. M. L. Ávila - L. Molina), Madrid 1992, s. 382; İbnü’l-Faradî, Târîħu Ǿulemâǿi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyânî), Kahire 1966, II, 201-202; Humeydî, Ceźvetü’l-muķtebis (nşr. Muhammed b. Tâvît et-Tancî), Kahire 1372/1952, s. 350; Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik (nşr. Abdülkādir es-Sahrâvî), Muhammediye 1403/1983, IV, 430-433; Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 496-497; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XIII, 336-338; M. Muranyi, Dirâsât fî meśâdiri’l-fıķhi’l-Mâlikî (trc. Ömer Sâbir Abdülcelîl v.dğr.), Beyrut 1409/1988, s. 39-41, 43, 47-48, 50, 105, 155-157, 215-217; B. Ossendorf-Conrad, Das K. al-Vāđiĥa des ǾAbd al-Malik b. Ĥabib, Beirut 1994, s. 61-65.
Ahmet Özel