MECMAU’l-LUGATİ’l-ARABİYYE
(مجمع اللغة العربيّة)
Amman’da Arap dili ve edebiyatına dair ilmî çalışmalar yapan kurum.
1961 yılında Ürdün Eğitim Bakanlığı bünyesinde Lecnetü’t-ta‘rîb ve’t-terceme ve’n-neşr adıyla oluşturulan kurumun ismi 1976’da Mecmau’l-lugati’l-Arabiyyeti’l-Ürdünî şeklinde değiştirilmiştir. Bir yıl içinde hazırlıklarını bitirerek Eylül 1977 tarihinden itibaren çalışmalarına başlayan kurum sözlük, terimler, tercüme, kültür, dergi, basın yayın vb. konularda komisyonlar teşkil ederek faaliyetlerini sürdürmüştür. Sonraki dönemlerde komisyon sayısı on bire çıkarılmıştır. Kurum telif ve tercüme çalışmalarını teşvik için yarışmalar düzenlemiş, üniversite öğretim dilinin Arapçalaştırılması için gayret göstermiş, Arapçalaştırma, Tercüme ve Yayın Komisyonu bir matematik ilimleri sözlüğü hazırlatmıştır. Kurumun Arapçalaştırma faaliyetine dair yayımladığı iki kitaptan biri milletlerarası sistemlerle ilgili birimlerin terim ve kısaltmalarını, diğeri ticaret, iktisat ve bankacılık terimlerinin Arapçalarını kapsamaktadır. Bunların dışında kurum tarafından başta Arap dilinin çeşitli meseleleri olmak üzere modern bilimlere ve ilmî terimlere dair çok sayıda eser yazdırılıp yayımlanmıştır. Yermük ve Ezriye üniversiteleri öğrencileri için matematik, fizik, kimya, biyoloji ve jeoloji ders kitapları hazırlatılmış, her kitabın arkasına terimlerin İngilizce ve Arapça karşılıklarına yer veren birer lugatçe eklemiştir. Son yıllarda ise Arap diliyle ilgili okul kitaplarının hazırlanmasına ağırlık verilmiştir.
Kurum ilk sayısı 1978 Ocağında çıkan, yılda iki sayı olmak üzere Mecelletü MecmaǾi’l-luġati’l-ǾArabiyye adlı bir dergi yayımlamaktadır. Yayın kurulu başkanlığını Abdülkerîm Halîfe’nin üstlendiği dergide makaleler, kitap tanıtım yazıları, ilmî tartışmalar ve kurumun faaliyetlerine yer veren bölümler bulunmaktadır. Burada İslâm medeniyeti ve tarihi hakkındaki makalelere de yer verilmektedir. Bu makaleler arasında Ahmed Saîdân’ın “Öğretimin ve İlmin Arapçalaştırılması Hakkında” (sy. 1 [1978], s. 110-124), Abdülkerîm Halîfe’nin “İlmî ve Teknik Terimlerin Arapçalaştırılmasında İlmî Mirasın Rolü” (sy. 3-4 [1979], s. 5-20) ve “Öğretim Üyelerinin Arap Diliyle Öğretim İçin Yetiştirilmeleri” (sy. 7-8 [1980], s. 5-32), Behîce Bâkır el-Hasenî’nin “Zemahşerî ve Şuûbiyye” (sy. 37 [1989], s. 177-211), Ahmed Muhammed Kaddûr’un “Tarihî Sözlük Kaynağı Olarak Halk Dilindeki Hatalar Literatürü” (sy. 40 [1991], s. 81-105), Hikmet Ali el-Evsî’nin “Dante’nin İlâhî Komedya’sında İslâmî Tesir” (sy. 57 [1999], s. 11-38) gibi çalışmalar sayılabilir. Kurum, faaliyetlerini ayrıca et-Taķrîrü’s-senevî adı altında yıllık faaliyet raporları halinde yayımlamaktadır.
1977 yılından beri üyesi bulunduğu Arap Dil ve Bilim Akademileri Birliği’nin faaliyetlerine katılan kurum, Arap dünyasında düzenlenen birçok bilimsel toplantı ve kongreye de iştirak etmektedir. Arap Ülkelerinde Yüksek Öğretim Dilinin Arapçalaştırılması Kongresi (Bağdat, 4-7/04/1978), Kırk Dördüncü Devresinde Kahire Arap Dil Akademisi Kongresi (Kahire, 13-27/04/1978), Kraliyet İlim Cemiyetince Düzenlenen Bilgisayar Toplantısı (Amman, 1-13/07/1978), İbn Rüşd Kutlaması (Cezayir, 4-9/11/1978), Arap Dil ve Bilim Akademileri Birliği Toplantısı (Amman, 31/10 → 3/11, 1978) bunlardan bazılarıdır.
Kurum, 1983’ten beri her yıl altı hafta kadar süren bir kültür bayramı (el-mevsimü’s-sekāfî) düzenlemektedir. Çeşitli Arap ülkelerinden gelen bilim ve düşünce adamlarının katıldığı bu faaliyette Arap dili ve İslâm medeniyetine dair meseleler tartışılmaktadır. Her yıl bir çerçeve konunun belirlendiği etkinlikte sunulan tebliğ ve tartışmalar kitap halinde yayımlanmaktadır. Arap akademilerinde üye olan ünlü kişilere onur üyeliği verme geleneğini sürdüren kurum, Kahire Arap Dil Akademisi başkanı İbrâhim Medkûr ile Şevkī Dayf’ı bununla onurlandırmıştır. Kurum, Arap ve İslâm kültürüne dair önemli kaynak ve araştırma eserleri ihtiva eden bir kütüphaneye sahiptir.
BİBLİYOGRAFYA:
İbrâhim Medkûr, MaǾa’l-Ħâlidîn, Kahire 1401/1981; Afîf Abdurrahman, el-Cühûdü’l-luġaviyye ħilâle’l-ķarni’r-râbiǾ Ǿaşer el-hicrî, Bağdad 1981, s. 50-53; Şevkī Dayf, MecmaǾu’l-luġati’l-ǾArabiyye fî ħamsîne Ǿâmen, Amman 1404/1984, s. 15-16; Abdülkerîm Halîfe, el-Luġatü’l-ǾArabiyye ve’t-taǾrîb fi’l-Ǿaśri’l-ĥadîŝ, Amman 1407/1987, s. 87-105.
Abdülkerîm Halîfe