McCARTHY, Richard Joseph
(1913-1981)
Amerikan şarkiyatçısı.
19 Mart 1913 tarihinde Chicopee’de (Massacthusetts) doğdu. Orta öğrenimini Springfield’deki Cathedral High School’da, yüksek öğrenimini Worcester Holy Cross College’da tamamladı. 1933 yılında Lenox’ta Cizvitler’e katıldı ve geleneğe uygun olarak Weston College’da önce felsefe öğrenimi gördü (1936-1938). Bağdat’ta Arap dili ve edebiyatı tahsil ettikten sonra (1938-1941) Weston’a dönerek hıristiyan ilâhiyatı öğrenimi yaptı (1941-1945).
McCarthy Haziran 1944’te din adamlığı görevine tayin edildi ve Gregorian Üniversitesi’nde bir yıl daha Arapça öğrenimi gördükten sonra (1946-1947) Oxford Üniversitesi St. Anthony’s College Şarkiyat Çalışmaları Bölümü’nde kelâm alanında doktora hazırladı (1947-1951). Joseph Schacht’ın danışmanlığında gerçekleştirdiği Bâkıllânî hakkındaki çalışmasının yanı sıra Hamilton Alexander Reskeen Gibb, Richard R. Walzer ve Chaim Rabin gibi şarkiyatçıların seminerlerine katıldı; Geoffrey Lewis’ten Türkçe dersleri aldı.
1951’de tekrar Bağdat’a giden Mc-Carthy, içinde yaşadığı toplumu yakından tanımak ve ilmî çalışmalarını sağlıklı bir şekilde yürütmek amacıyla mesaisini Arapça ve İslâm kültürüne yoğunlaştırdı. 1959 yılına kadar hıristiyan ve müslüman öğrencilerin devam ettiği Cizvitler’e ait Baghdad College’da öğretmenlik yaptığı gibi aynı dönemde Bağdat Devlet Üniversitesi’nde felsefe tarihi dersleri okuttu. McCarthy, Irak hükümetinin teşviki ve ücretsiz arazi tahsis etmesi neticesinde Cizvitler tarafından Câmiatü’l-hikme adıyla 1956 yılında kurulan üniversitede 1959’da öğretim üyesi olarak göreve başladı, sonra da üniversitenin rektörlüğüne getirildi (1965). 1967 yılındaki Arap-İsrail savaşında Amerika’nın İsrail’i desteklemesi, Amerikalı öğretim üyelerinin çoğunlukta bulunduğu üniversitenin Irak halkının hedefi haline gelmesine sebep oldu. Bazı gazetelerde üniversitenin casusluk faaliyetlerine karıştığı yolunda iddialar yer alınca McCarthy Irak hükümetinden soruşturma açılmasını istedi. Yapılan incelemelerde iddialar doğrulanamadıysa da problemler sona ermedi. 1968 başlarında disiplin ihlâli sebebiyle üniversiteden uzaklaştırılan iki öğrenci şahsî meselelerini Cizvitler’le mücadeleye dönüştürmüş ve öğrenci derneklerinin desteğini kazanmayı da başarmıştı. Bu arada Irak Devrim Komuta Konseyi, Arap tarihinin kritik bir döneminde Irak gençliğini yabancıların eğitemeyeceği gerekçesiyle ülkedeki bütün öğretim kurumlarının millîleştirilmesi yönünde karar aldı ve Câmiatü’l-hikme’ye Iraklı bir yönetici tayin etti. McCarthy’nin üniversiteyi birlikte yönetme önerisini içeren 24 Ocak 1968 tarihli mektubu Irak Devrim Komuta Konseyi tarafından dikkate alınmadı ve bazı fakülte dekanlarının da içinde bulunduğu dokuz Cizvit öğretim üyesinin ülkeyi terketmesi istendi. Geride kalan Cizvitler’in üniversitedeki idarî problemin halledilmesi için tavır koymaları sonuç vermediği gibi onların da beş gün içinde Irak’tan ayrılmaları gerektiği bildirildi. Aynı yılın sonuna doğru Baghdad College’daki Cizvit öğretim üyeleri ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.
McCarthy 1969 yılında Oxford Üniversitesi’nde İslâm felsefesi dersleri vermeye başladı. Ancak orada kaldığı yıllarda sıkça sağlık problemleri yaşadı ve 1976’da Oxford’daki görevinden ayrılıp Amerika’ya gitti. 1979’da felç geçirmesi üzerine kaldırıldığı bir huzurevinde 24 Ocak 1981 tarihinde öldü. McCarthy’nin ilmî mesaisini, Arapça ve İslâm düşüncesi alanında öğretim üyeliğiyle Arap dili üzerine gerçekleştirdiği araştırmalar, doktora alanını oluşturan Eş‘arî kelâmcılarına ait metinlerin tenkitli neşri ve çevirileri şeklinde sınıflandırmak mümkündür.
Eserleri. 1. The Theology of al-Ash’arī (Beyrut 1952-1953). Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî’nin
el-LümaǾ fi’r-red Ǿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaǾ adlı kitabı ile Risâle fî istiĥsâni’l-ħavż fî Ǿilmi’l-kelâm (el-Ĥaŝ Ǿale’l-baĥŝ*) adlı risâlesinin tenkitli neşri ve İngilizce’ye çevirisinden oluşmaktadır. 2. et-Teśânîfü’l-mensûbe ilâ feylesûfi’l-ǾArab: Baĥŝ bi-münâsebeti iħtifâlâti Baġdâd ve’l-Kindî (Bağdad 1382/1962). Eserde başta İbnü’n-Nedîm’in el-Fihrist, İbnü’l-Kıftî’nin İħbârü’l-Ǿulemâǿ bi-aħbâri’l-ĥükemâǿ ve İbn Ebû Usaybia’nın ǾUyûnü’l-enbâǿ adlı eserleri olmak üzere çeşitli fihrist ve tabakat kitaplarında Ya‘kūb b. İshak el-Kindî’ye nisbet edilen eserlerle bunlardan günümüze ulaşabilen yazma, matbu ve başka dillere çevrilmiş nüshalarının listesi verilmektedir. 3. Spoken Arabic of Baghdad (I-II, Beyrut 1964-1965, Faraj Raffouli ile birlikte). Eserin I. cildinde Arapça’nın Bağdat lehçesinin grameri edebî yazı dilinin kaideleriyle birlikte verilmiş, II. cildinde bunların İngilizce çevirileri, okunuşları ve örnek metinler yer almıştır. 4. Freedom and Fulfillment: An Annotated Translation of al-Ghazālī’s al-Munqidh min al-Dalāl and Other Relevant Works of al-Ghazālī (Boston 1980). Eser Deliverance from Error: An Annotated Translation of al-Munqidh min al-Dalāl and Other Relevant Works of al-Ghazālī adıyla tekrar yayımlanmıştır (Louisville 1999). McCarthy ayrıca Bâkıllânî’nin et-Temhîd (Beyrut 1957) ve el-Beyân (Beyrut 1958) adlı eserlerinin ilmî neşrini gerçekleştirmiş ayrıca Ya‘kūb b. İshak el-Kindî’nin Risâle fi’l-Ǿaķl’inin Arapça metnini ve notlarla İngilizce tercümesini neşretmiştir (“al-Kindī’s Treatise on the Intellect”, IS, III/2 [1964], s. 119-149).
BİBLİYOGRAFYA:
R. J. McCarthy - Faraj Raffouli, Spoken Arabic of Baghdad, Beyrut 1964, I, s. XII, XXXVI; Bâkıllânî, el-Beyân (nşr. R. J. McCarthy), Beyrut 1958, neşredenin girişi, s. 11; J. D. Latham, “Obituary, Revd Dr. R. J. McCarthy, SJ (1913-1981)”, BRISMES Bulletin, VIII/1 (1981), s. 76-79; J. M. Fiey, “In Memoriam, Le Père Richard J. McCarthy, s.j. (1913-1981)”, MIDEO, XV (1982), s. 315-316; Günay Tümer, “Cizvitler”, DİA, VIII, 41; Âdil Câsim el-Beyâtî, “Irak”, a.e., XIX, 110.
Mustafa Sinanoğlu