MARGOLIOUTH, David Samuel

(1858-1940)

İngiliz şarkiyatçısı.

Londra’da doğdu; yahudi asıllı bir hıristiyan din adamının oğludur. Oxford Üniversitesi’nde Yunan-Latin edebiyatı ve şarkiyat okudu. 1889’da aynı üniversiteye Arapça profesörü olarak tayin edildi ve bu görevini 1937’ye kadar sürdürdü. 1913’te Londra Üniversitesi’nde Doğu Dilleri Bölümü başkanı oldu. 1916-1917 yıllarında Pencap Üniversitesi’nde, 1929’da Bombay ve Kalküta üniversitelerinde konferanslar verdi. 1905’ten itibaren 1937’ye kadar son üç yılı başkanlık olmak üzere Royal Asiatic Society’nin yönetim kademelerinde çeşitli görevlerde bulundu. 23 Mart 1940 tarihinde Londra’da öldü. Pek çok üniversite ve akademik kuruluş tarafından kendisine çeşitli şeref pâyeleri verilen Margoliouth British Academy’nin, Deutsche Orient-Gesellschaft’ın, American Oriental Society’nin, el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Arabî ile Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye’nin üyesiydi. Margoliouth Yakındoğu tarihi, İslâm tarihi ve Arap edebiyatı alanlarında döneminin en önde gelen şarkiyatçılarından biri olarak kabul edilmiştir; ayrıca hıristiyan ilâhiyatı, Grek-Latin edebiyatı, Süryânî ve Ermeni araştırmalarında da söz sahibiydi. Üniversitede okuduğu dillerden başka İbrânîce, Sanskritçe, Farsça, Türkçe, Ermenice ve Süryânîce biliyordu.


Margoliouth’un İslâmiyat’la ilgili araştırmalarında çok defa bilimsel objektiflikten uzak bir tavır ortaya koyduğu görülür. O da dönemin şarkiyatçı çevrelerinde benimsenen genel anlayışa paralel biçimde Kur’an’ın vahiy mahsulü olmadığına ve İslâmiyet’in Yahudilik ve Hıristiyanlık’tan yoğun bir şekilde etkilendiğine inanır. İslâm toplumunda uygulanan sünnetin eski Araplar’ın örfü olduğunu, bunların Hz. Muhammed’in sünnetiyle ilgisinin bulunmadığını iddia eder; Hz. Muhammed’in arkasında bir hüküm ve dinî karar bırakmadığını, fıkhî hüküm ve kararların kendisine sonradan izâfe edildiğini ileri sürer.

Eserleri. 1. The Letters of Abu’l-ǾAlâ of Ma’arrat an-No’mân (Oxford 1898; Bağdat 1968). Ebü’l-Alâ el-Maarrî’nin risâlelerinin neşri ve İngilizce’ye tercümesidir. 2. Mohammed and the Rise of Islam (London 1905, 1923). İslâm dini ve Hz. Peygamber’in biyografisi hakkındadır. 3. Cairo, Jerusalem and Damascus (London 1907). Kahire, Kudüs ve Şam’ın tarihini konu alan bir eser olup Hâlid Es‘ad Îsâ ve Ahmed Gassân Sibânû tarafından el-Ķāhire Beytü’l-maķdis ve Dımaşķ adıyla Arapça’ya tercüme edilmiştir (Dımaşk 2000). 4. History of Islamic Civilization: Ummayyads and Abbasids Period (London 1907; New Delhi 1978). Corcî Zeydân’ın Târîĥu’t-temeddüni’l-İslâmî adlı eserinin Emevîler ve Abbâsîler’le ilgili dördüncü bölümünün çevirisidir. 5. Mohammedanism (London 1911). 6. The Early Development of Mohammedanism (London 1914). 7. The Eclipse of the Abbaside Caliphate (Oxford-London 1920-1921, Henry Frederich Amedroz ile birlikte), İbn Miskeveyh’in Tecâribü’l-ümem ve teǾâķıbü’l-himem adlı kitabının Abbâsîler’in son devriyle Büveyhîler’e dair kısmının Ebû Şücâ‘ er-Rûzrâverî’nin zeyliyle beraber yedi cilt halinde neşri ve İngilizce’ye tercümesidir. I-III. ciltler eserin Arapça tenkitli neşrini, IV-VI. ciltler tercümesini, VII. cilt notlarla açıklamaları ve fihristi ihtiva etmektedir. 8. Relations Between Arabs and Israelites Prior to the Rise of Islam (London 1924). British Academy’nin himayesinde 1921 yılında verdiği konferanslardan meydana gelmektedir. 9. Lectures on Arabic Historians (Kalküta 1930; Delhi 1977). Kalküta Üniversitesi’ndeki konferansları dizisinden meydana gelen eseri Hüseyin Nassâr Dirâsât Ǿani’l-müǿerriħîne’l-ǾArab adıyla Arapça’ya çevirmiştir (Beyrut, ts.). 10. The Renaissance of Islam. Adam Mez’in Die Renaissance des Islams adlı eserinin tercümesidir (S. Khuda Bakhsh ile birlikte, London 1937). 11. Uśûlü’ş-şiǾri’l-ǾArabî (trc. Yahyâ el-Cübûrî, Beyrut 1988). Câhiliye şiiriyle ilgili bir eser olup daha önce “The Origins of Arabic Poetry” başlığıyla Journal of the Royal Asiatic Society’de makale halinde yayımlanmıştır (yıl: 1925, s. 417-449).

Müellif bunlardan başka Yâkūt el-Hamevî’nin MuǾcemü’l-üdebâ’sını (I-VII, Leiden 1907-1931), Ebû Ali et-Tenûhî’nin Nişvârü’l-muĥâđara ve aħbârü’l-müźâkere’sini (London 1921), Aristo’nun De Poetica isimli eserinin Mettâ b. Yûnus çevirisini (Kitâbü’ş-ŞiǾr, London 1887), Ebû Hayyân et-Tevhîdî’nin el-İmtâǾ ve’l-muǿânese adlı eserinden bazı seçmeleri İngilizce tercümeleriyle birlikte (“Some Extracts from the Kitâb al-ImtâǾ wa’l-muǿânasah of Abû Hayyân Tauhīdī”, Islamica, II [Leipzig 1926], s. 380-390) yayımlamış, Sem‘ânî’nin el-Ensâb’ını (I-XX, Leiden-London 1912) ve R. Geyer ile birlikte Buhtürî’nin el-Ĥamâse adlı eski Arap şiiri antolojisinin tıpkıbasımını (Leiden 1909) neşretmiştir. Ayrıca The Journal of the Royal Asiatic Society ve Islamic Culture başta olmak üzere çeşitli dergilerde yayımlanmış çok sayıda makalesi ve ansiklopedi maddesi bulunmaktadır.

BİBLİYOGRAFYA:

C. F. Beckingham, “A History of the Royal Asiatic Society: 1823-1973”, The Royal Asiatic Society: Its History and Treasures (ed. S. Simmonds - S. Digby), Leiden-London 1979, s. 11, 12, 73, 75; Mustafa es-Sibâî, el-İstişrâķ ve’l-müsteşriķūn mâ lehüm ve mâ Ǿaleyhim, Beyrut 1979, s. 36-37; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1980, II, 77-79; M. Abdülfettâh Uleyyân, Eđvâǿ Ǿale’l-istişrâķ, Küveyt 1400/1980, s. 86-90; Abdurrahman Bedevî, MevsûǾatü’l-müsteşriķīn, Beyrut 1984, s. 379; M. Mustafa Hidâra, “Mevķıfü Marciliyûs (Margoliouth) mine’ş-şiǾri’l-ǾArabî”, Menâhicü’l-müsteşriķīn fi’d-dirâsâtil-ǾArabiyyeti’l-İslâmiyye, Riyad 1985, I, 396-438; Zafar Ali Qureshi, Prophet Muhammad and his Western Critics, Lahore 1992, I-II, tür.yer.; Abdülvehhâb es-Sâbûnî, ǾUyûnü’l-müǿellefât (nşr. Mahmûd Fâhûrî), Halep 1413/1992, I, 80-81; Jabal Muhammad Buaben, Image of the Prophet Muhammed in the West: A Study of Muir, Margoliouth and Watt, Leicester 1996, s. 49-107, 311-316; H. A. R. Gibb, “Obituary Notice David Samuel Margoliouth: 1858-1940”, JRAS (1940), s. 392-394; A. Jeffery, “David Samuel Margoliouth”, MW, XXX (1940), s. 295-298; F. Krenkow, “David Samuel Margoliouth”, IC, XIV/3 (1940), s. 263-265; İlhami Ayrancı, “Batıda Peygamber Muhammed (s.a.s.) İmajı”, Diyanet Aylık Dergi, sy. 146, Ankara 2003, s. 28-30; “Margoliouth, David Samuel”, EJd., XI, 966; M. Yaşar Kandemir, “Hadis”, DİA, XV, 62.

Kâmil Yaşaroğlu