MAHLÛF, Haseneyn Muhammed

(حسنين محمّد مخلوف)

Haseneyn Muhammed b. Muhammed Haseneyn b. Muhammed Mahlûf el-Adevî (1890-1990)

Mısırlı âlim ve hukukçu.

14 Şevval 1307 (3 Haziran 1890) tarihinde Kahire’de doğdu. Çok sayıda âlim yetiştiren bir aileye mensup olup Mâlikî âlimi ve Ezher yöneticilerinden Muhammed Haseneyn el-Adevî’nin oğludur. On bir yaşında Ezher’e girdi; aralarında babasının ve Abdullah Dirâz’ın da bulunduğu âlimlerden ders aldı. Ezher’deki öğrenimini tamamladıktan sonra Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’nin yüksek kısmına kaydoldu. Buradaki öğreniminin ardından 1914’te âlimiyye pâyesi aldı. 1916 yılından itibaren Kınâ, Deyrût, Feşn, Kahire ve Tanta şer‘î mahkemelerinde kadı olarak görev yaptı, 1941’de İskenderiye Şer‘î Mahkemesi başkanı oldu. 1942’de Adalet Bakanlığı Şer‘î Mahkemeler müfettişliğine getirildi. Aralarında şer‘î mahkemeler, vesayet altındaki kimselerin şahsî ve malî haklarının denetimiyle görevli adlî kurumlara (el-mecâlisü’l-hasbiyye) ait kanunların da bulunduğu bazı önemli reform projelerine katıldı. Üç yıl kadar Medresetü’l-kazâi’ş-şer‘î’nin ihtisas bölümünde İslâm hukuku dersleri okuttu. 1944’te Yüksek Şeriat Mahkemesi nâibliğine seçildi. 1945-1950 ve 1952-1954 yıllarında Mısır müftülüğü yaptı. Emekli olduktan sonra el-Meşhedü’l-Hüseynî’de fıkıh, tefsir ve hadis dersleri verdi.

Uzun süre Ezher Fetva Kurulu başkanlığı yapan Haseneyn Mahlûf Mecmau’l-buhûsi’l-İslâmiyye, Cemâatü kibâri’l-ulemâ ve Râbıtatü’l-âlemi’l-İslâmî üyeliklerinde bulundu. Ayrıca Medine el-Câmiatü’l-İslâmiyye ve Suudi Arabistan Yüksek Yargı Meclisi’nin kurucu üyelerindendi. Cem‘iyyetü’n-nühûd bi’d-da‘veti’l-İslâmiyye ve Cem‘iyyetü’l-buhûsi’l-İslâmiyye başkanlığı da yapan Mahlûf çeşitli dönemlerde bazı nişan ve ödüller aldı. Tanta Mahkemesi başkanı iken ikinci dereceden, Mısır müftüsü iken birinci dereceden “ilmî taltif kisvesi”, 1983’te Kral Faysal Milletlerarası İslâm’a hizmet ödülü, 1986’da sanat ve edebiyat nişanı, 1989’da şeref madalyası, Ezher’in 1000. yılı kutlamalarında birinci dereceden ilim ve sanat nişanı ile ödüllendirildi. Haseneyn Mahlûf 16 Nisan 1990 tarihinde vefat etti.

Eserleri. 1. Kelimâtü’l-Ķurǿân. Kur’an sözlüğü niteliğinde olan ve sûrelerin mushaftaki tertibi dikkate alınarak hazırlanan eser (Kahire 1965, 1979, 1994; Beyrut 1404/1984) Ramazan Işık tarafından Kelime Kelime Kur’ân-ı Kerîm Lugatı ve Açıklaması adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir (İstanbul 1991). 2. Śafvetü’l-beyân li-meǾâni’l-Ķurǿân (I-II, Kahire 1956; Küveyt 1407/1987). Kur’ân-ı Kerîm’in kısa açıklamalar şeklinde tefsiridir. 3. Fetâvâ şerǾiyye ve buĥûŝ İslâmiyye (I-II, Kahire 1951; Kahire, ts. [Dârü’l-i‘tisâm]). Mahlûf’un Mısır müftülüğü ve Ezher Fetva Kurulu başkanlığı görevlerinde iken çeşitli konularda verdiği fetvaların bir araya getirilmesiyle oluşmuştur. Naim Erdoğan eseri İslâmî Araştırmalar-Şerî Fetvâlar adıyla Türkçe’ye çevirmiştir (İstanbul 1978). 4. el-Mevârîŝ fi’ş-şerîǾati’l-İslâmiyye (Kahire 1952, 1954). Ali Hastaoğlu ve H. Tahsin Feyizli tarafından İslâm’da Miras Hukuku adıyla Türkçe’ye tercüme edilmiştir (Ankara, ts. [Nur Yayınları]). 5. Esmâǿullâhi’l-ĥüsnâ ve’l-âyâtü’l-kerîmetü’l-vâride fîhâ (Kahire 1994). 6. Ĥükmü’ş-şerîǾati’l-İslâmiyye fî meǿtemi leyleti’l-erbaǾîn (Kahire 1968, 3. bs.). 7. er-Rıfķ bi’l-ĥayevân fi’ş-şerîǾati’l-İslâmiyye (Kahire 1914). 8. Müźekkirât dâǾiye (Kahire, ts. [Şirketü’l-emel li’t-tıbâ’a ve’n-neşr]). Mahlûf’un risâle tarzındaki eserlerinden bazıları da şunlardır: et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, el-Aħlâķu’l-İslâmiyye, TaǾlîmü’ş-şîǾati’l-İsmâǾîliyye, Fażlu tilâveti’l-Ķurǿâni’l-Ǿažîm, Tefsîru sûreti’l-Ķadr.

Haseneyn Mahlûf ayrıca İbn Teymiyye’nin Şerĥu’l-ǾAķīdeti’l-İśfahâniyye (Kahire 1966, 1983; Riyad 1995), İbn Hacer el-Heytemî’nin ed-Dürrü’l-menđûd fi’ś-śalât ve’s-selâm Ǿalâ śâĥibi’l-maķāmi’l-maĥmûd (Kahire 1961), Osman b. Ahmed en-Necdî’nin Hidâyetü’r-râġıb li-şerĥi ǾUmdeti’ŧ-ŧâlib (Kahire 1960; Beyrut 1995, 3. bs.) adlı eserlerini neşretmiş, İbnü’l-Cezerî’nin ǾUddetü’l-Ĥıśni’l-ĥaśîn min kelâmi seyyidi’l-mürselîn isimli eserini şerhetmiştir (Kahire 1961).

BİBLİYOGRAFYA:

Haseneyn Muhammed Mahlûf, Müźekkirât dâǾiye, Kahire, ts. (Şirketü’l-emel li’t-tıbâ‘a ve’n-neşr), s. 11-29, 143-146; en-Neşretü’l-Mıśriyye li’l-maŧbûǾât: 1961-1962, Kahire 1963, s. 20, 34, 39; Ahmed M. Mansûr v.dğr., Delîlü’l-maŧbûǾâti’l-Mıśriyye: 1940-1956, Kahire 1975, s. 22, 28, 31; J. J. G. Jansen, The Interpretation of the Koran in Modern Egypt, Leiden 1980, s. 61; Zeyneb Abbâs Fevânîsî v.dğr., Delîlü’l-kitâbi’l-Mıśrî: 1983, Kahire 1983, s. 121; Nâdiye Seyyid İbrâhim v.dğr., Delîlü’l-kitâbi’l-Mıśrî: 1988, Kahire 1988, s. 76; en-Neşretü’l-ǾArabiyye li’l-maŧbûǾât: 1994, Tunus 1996, s. 56; M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tetimmetü’l-AǾlâm, Beyrut 1998, I, 140-142; Ahmed el-Alâvine, Źeylü’l-AǾlâm, Cidde 1418/1998, s. 71; Nizâr Abâza - M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-AǾlâm, Beyrut 1999, s. 79; “Maħlûf, Ĥaseneyn Muĥammed”, el-MevsûǾatü’l-ǾArabiyyetü’l-Ǿâlemiyye, Riyad 1999, XXII, 460-461.

Mâcide Mahlûf