LEYSE bi-ŞEY’

(ليس بشيء)

Genellikle metrûk râviler hakkında kullanılan cerh terimi.

“Hiçbir şey değil, hiçbir değeri yok” anlamına gelen terim “lâ şey’, mâ ezunnühû bişey’, lâ yüsâvî şey’, lâ yüsâvî hadî-sühû bişey’” şekillerinde de kullanılmaktadır. II. (VIII.) yüzyıldan itibaren yalancı, hadis uyduran, güvenilir râvilere çokça muhalefet eden, çok yanılan râviler hakkında cerh lafzı olarak kullanılan leyse bişey’ sözü ile râvinin adl niteliği taşımadığı veya zabtının son derece yetersiz olduğu anlatılmaktadır. Yahyâ b. Maîn bu terimi, Umeyr b. İshak el-Kureşî’nin hadis rivayetiyle tanınmadığını ifade etmek üzere “meçhul” anlamında kullanmış, onun bu ifadeyle râvinin rivayetlerinin az olduğunu anlatmak istediği de söylenmiştir. Ancak Yahyâ b. Maîn’in bir râvinin rivayetinin az olduğunu belirtmek üzere “kalîlü’l-hadîs” tabirini kullanması (MaǾrifetü’r-ricâl, I, 91), İbn Ebû Hâtim’in de leyse bişey’ lafzı ile İbn Maîn’in râvinin güvenilir olmadığını kastettiğini açıklaması (el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, III, 321) söz konusu lafzın bu mânada kullanılmadığını göstermektedir. Leyse bişey’, II (VIII) ve III. (IX.) yüzyıllarda, senedinde hadis rivayetine ehil olmayan bir veya daha fazla metrûk râvinin bulunduğunu ifade etmek üzere “senedi son derece zayıf, metrûk” anlamında hadis metni hakkında da kullanılmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Yahyâ b. Maîn, et-Târîħ, II, 263-264, 456; IV, 250; ayrıca bk. neşredenin girişi, I, 115; a.mlf., MaǾrifetü’r-ricâl (nşr. M. Kâmil el-Kassâr), Dımaşk 1405/1985, I, 91; a.mlf., Min Kelâmi Ebî Zekeriyyâ Yaĥyâ b. MaǾîn fi’r-ricâl (nşr. Ahmed M. Nûr Seyf), Beyrut, ts., s. 117; İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, III, 321; İbn Hacer, Hedyü’s-sârî, Beyrut 1410/1989, s. 590; Ahmet Yücel, Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar, İstanbul 1998, s. 106-115.

Ahmet Yücel