LEKĀNÎ, Abdüsselâm b. İbrâhim
(عبد السلام بن إبراهيم اللقاني)
Ebû Muhammed (Ebü’l-Ferec) Abdüsselâm b. İbrâhîm b. İbrâhîm el-Lekānî (ö. 1078/1668)
Mâlikî âlimi.
971 (1563) yılında muhtemelen Kahire’de dünyaya geldi. Babasının doğduğu yerleşim merkezine nisbetle Lekānî diye tanındı. Tahsilini babası İbrâhim el-Lekānî’nin ders halkasında tamamladı, onun önde gelen öğrencileri arasında yer aldı. Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî, Ebû Abdullah Muhammed b. Sinne ve Ebû Abdullah Muhammed Abdülkādir el-Fâsî gibi âlimlerden ders aldı (Abdülhay el-Kettânî, I, 118, 183; II, 890, 1027). Öğrenimini tamamladıktan sonra ders okutmaya ve eser yazmaya başladı. Babasının vefatı üzerine onun yerine Ezher müderrisliğine getirildi. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebû Sâlim el-Ayyâşî, Ebü’l-Esrâr Hasan b. Ali b. Muhammed el-Acîmî ve Ebû Âmir Ahmed en-Nefrâvî gibi isimler bulunmaktadır (Mahlûf, s. 304; Abdülhay el-Kettânî, II, 811). Abdüsselâm el-Lekānî 15 Şevval 1078 (29 Mart 1668) tarihinde Kahire’de vefat etti ve orada defnedildi.
Eserleri. 1. İrşâdü’l-mürîd li-Cevhereti’t-tevĥîd. Babasının Cevheretü’t-tevĥîd adlı manzum akaid risâlesine yine kendisinin yazdığı ǾUmdetü’l-mürîd adlı hacimli şerhin İbrâhim el-Lekānî tarafından konulmuş olan ta‘liklerin müellif tarafından yeniden düzenlenmesi suretiyle meydana getirilmiş bir şerh mahiyetindedir (bk. CEVHERETÜ’t-TEVHÎD). 2. İtĥâfü’l-mürîd li-Şerĥi Cevhereti’t-tevĥîd. İrşâdü’l-mürîd’in genişletilmesiyle ortaya çıkan bir şerh olup Ezher’in lise kısmında ders kitabı olarak okutulmuştur. el-Emîrü’l-Kebîr es-Sünbâvî’nin Ĥâşiye Ǿalâ İtĥâfi’l-mürîd adlı eseriyle birlikte basılmıştır (Bulak 1282; Kahire 1300, 1309). İbrâhim el-Bâcürî (Kahire 1279) ve Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd (Kahire 1375/1955) bu şerhe hâşiye yazmışlardır. 3. Fetĥu’l-mecîd li-Kifâyeti’l-mürîd fi’l-kelâm. Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdullah el-Cezâirî’nin Kifâyetü’l-mürîd fi’l-kelâm adlı manzum akaid risâlesine Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî tarafından yazılan el-Menhecü’s-sedîd fî şerĥi Kifâyeti’l-mürîd adlı şerh üzerine yapılmış bir şerhtir. Eser üzerine Dâvûd Ali el-Fâdıl tarafından tenkitli metin neşri mahiyetinde bir doktora çalışması yapıldığı (Rabat 1984) kaydedilmektedir (Répertoire des thèses, s. 13). 4. Tervîĥu’l-fuǿâd bi-mevlidi ħayri’l-Ǿibâd. Mevlid-i nebî konusunun tasavvufî neşve içinde ele alındığı bir eserdir. 5. İbtisâmü’l-ezhâr min riyâżi’l-aħbâr fî rebîǾi’l-ebrâr bi-mevlidi’l-ĥabîbi’l-muħtâr. 6. Ĥüsnü’l-beyân fî tefsîri müfredâti’l-Ķurǿân. 7. Muķaddime fi’l-Ǿışķ ve’l-maĥabbe. 8. Muķaddimâtü’l-fuśûl. 9. ez-Zehrü’l-menŝûr (bu eserlerin nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 395-396; Suppl., II, 357, 419).
Abdüsselâm el-Lekānî’nin bunların dışında şu eserlerinin de bulunduğu kaydedilmektedir: Fetĥu’l-vaśîd li-hidâyeti’l-mürîd, Ĥâşiye Ǿalâ Teźkireti’l-Ķurŧubî, es-Sirâcü’l-vehhâc bi-şerĥi kıśśateyi’l-isrâǿ ve’l-miǾrâc (müellifin hocalarından Necmeddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî’nin isrâ ve mi‘rac hakkındaki eserine yazılan bir şerhtir).
BİBLİYOGRAFYA:
Keşfü’ž-žunûn, II, 1501, 1539; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, II, 416-417; Kādirî, Neşrü’l-meŝânî, II, 170-172; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 304; Serkîs, MuǾcem, I, 473-474; II, 1592-1593; Brockelmann, GAL, II, 325-326, 357, 395-396; Suppl., II, 357, 419; Îżâĥu’l-meknûn, I, 284; II, 8, 172; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 216, 571; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 118, 183; II, 811, 890, 1027; Répertoire des thèses et mémoires: 1953-1984, Rabat 1987, s. 13; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, III, 1417; MevsûǾatü aǾlâmi’l-Maġrib (nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1417/1996, IV, 1548-1549; Muhammed el-Beşîr Zâfir el-Ezherî, el-Yevâķītü’ŝ-ŝemîne (Ŧabaķātü’l-Mâlikiyye), Kahire 1420/2000, s. 149-150.
Metin Yurdagür