LANDBERG, Carlo de
(1848-1924)
İsveçli Arap dili âlimi.
Göteborg’da doğdu; aristokrat bir aileye mensup olup Landberg-Hallberger kontu unvanını taşımaktadır. Paris’te oturduğu için isminin Fransızca söylenişiyle tanınmıştır; ancak kendisi bazı eserlerinde adını Şeyh Ömer es-Süveydî (es-Süedî) şeklinde yazar. Asuroloji okuduğu Paris’te Arapça’yı öğrendikten sonra bilgisini
ilerletmek için on yıl kadar Arap ülkelerinde kaldı ve çeşitli lehçelerde Arap dili ve edebiyatı ile Araplar’ın sosyal hayatı hakkında geniş bilgi sahibi oldu. Bu arada halen New York Yale Üniversitesi’nin kütüphanesinde bulunan birçok yazma eser derledi. Proverbes et dictons du peuple arabe de la province de Syrie, section de Sayda başlıklı teziyle Leipzig Üniversitesi’nden doktor unvanını aldı. Avrupalı şarkiyatçıların ilk kongrelerinden biri onun himayesinde 1889 yılında Stockholm ve Oslo’da düzenlendi.
Çalışmalarını daha çok Arapça eserlerin neşri üzerine yoğunlaştıran de Landberg, “Turaf Arabiyye” (Primeurs arabes) adlı seriyi çıkardıktan sonra Mısır, Suriye ve Güney Arabistan lehçeleri üzerinde durdu, bu lehçelerin sözlüklerini hazırladı; ayrıca derlediği metinleri Fransızca’ya, bazı Fransızca eserleri de Arapça’ya çevirdi. “Nakd Arabî” (Critica Arabica) adıyla yayımladığı seride bir kısım Arapça eserlerin eleştirisine yer verdi; bazı yazmaların kütüphane katalogunu tanzim etti. Hayatı boyunca İsveçli şarkiyatçı Hermann Möller gibi Sâmî dillerle İndo-Germen dilleri arasında eski bir yakınlığın bulunduğu fikrini savunmuştu. Landberg İsviçre’nin başşehri Bern’de öldü.
Eserleri. 1. Primeurs arabes (Turaf Arabiyye). İki bölümlü Arapça metin neşirleri serisidir. Birinci bölüm (Leiden 1886) İbn Kemal’in Risâletü’t-Tenbîh Ǿalâ ġalaŧi’l-câhili ve’n-nebîh’ini, Burhâneddin el-Bikāî’nin tefsirinden alınan “LuǾabü’l-ǾArab bi’l-meysir fi’l-Câhiliyyeti’l-ûlâ” başlıklı kısmı, Murtazâ ez-Zebîdî’nin Risâletü Neşveti’l-irtiyâĥ fî ĥaķīķati’l-meysir ve’l-ķıdâĥ’ını ve Ebû Hilâl el-Askerî’nin şerhiyle birlikte Ebû Mihcen es-Sekafî’nin divanını; ikinci bölüm (Leiden 1889) Züheyr b. Ebû Sülmâ’nın divanını ve bunun Şentemerî şerhiyle Ebû Mihcen ve Züheyr divanlarında açıklanan kelimelerin indeksini kapsar. 2. Critica ǾArabica (Naķd ǾArabî, Leiden 1886-1898). Bazı Arapça eserlerin eleştirisine dair beş bölümlük seridir. 3. Proverbes et dictons du peuple arabe de la province de Syrie, section de Sayda (Leiden 1883). 4. Bâsim el-Ĥaddâd ve Hârûnürreşîd (Leiden 1888). Kelime açıklamaları ve Fransızca tercümeleriyle birlikte Suriye ve Mısır halk ağızlarından hikâye metinlerini ihtiva eder. 5. el-Muġribü’l-muŧrib (Beyrut 1877, 1904). Hans Christian Andersen’in Fransızca hikâyelerinin Arapça’ya tercümesidir. 6. Etudes sur les dialectes de l’Arabie méridionale (I-II, Leiden 1901-1913). Metin örnekleri, şerh ve tercümeleriyle birlikte Güney Arabistan lehçelerinden Hadramut ve Datîne’ye dair incelemelerdir. 7. Glossaire de la langue des bédouins Anazah. Bedevî Aneze lehçesinin sözlüğüdür. I. cildi Leiden’de (1919), II. cildi Karl Wilhelm Zetterstéen tarafından Uppsala’da (1940) yayımlanan eser, bir Anezeli yerine Havranlı bir hıristiyan çiftçinin örnek alınması sebebiyle Jean Cantineau tarafından otantik olmadığı ileri sürülerek eleştirilmiştir (Etudes, I, 3). 8. Glossaire datinois. Datîne lehçesi sözlüğü olup I. cildi Leiden’de 1920’de, II. cildi 1923’te ve III. cildi yine Zetterstéen tarafından 1942’de yayımlanmıştır. Bu son iki eserinde yazar kelimelerin yakın ve uzak anlamları, kök ve iştikakları ile örnek beyitlerin izahı ve lehçeler arası fark ve benzerlikler üzerinde durmuştur. 9. el-Fetĥu’l-ķussî fi’l-fetĥi’l-Ķudsî (Leiden 1888). İmâdüddin el-İsfahânî’nin Hittîn Savaşı, Kudüs’ün fethi ve diğer bazı olayları ihtiva eden eserinin I. cildinin neşridir. 10. Catalogue de manuscrits arabes provenant d’une bibliothèque privée à El-Medina et apportenant à la maison E. J. Brill (Leiden 1883). 11. La langue arabe et ses dialectes (Leide 1905). 12. Lehcetü Ĥavrân müźeyyel bi-muǾcem (Leiden 1909). 13. Ķıśaś ǾArabiyye cedîde (Leiden 1883). Guillaume Spitta Bey’in derleyip Fransızca’ya çevirdiği eserin indeksidir. 14. Chez les bédouins (nşr. A. Albert Kudsi-Zadeh, Leiden 1970).
BİBLİYOGRAFYA:
J. Cantineau, Etudes sur quelques langues orientales, Cezayir 1936, I, 3; J. Fück, Die Arabischen Studien in Europa, Leipzig 1955, s. 307-308; Ziriklî, el-AǾlâm, VI, 66; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1980, III, 27-28; Abdurrahman Bedevî, MevsûǾatü’l-müsteşriķīn, Beyrut 1984; Ebü’l-Kāsım-ı Sehâb, Ferheng-i Ħâverşinâsân, Tahran, ts., s. 223; Bibliographie der Deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1992, XV, 399-400; “Landberg”, Brockhaus Enzyklopadie, Wiesbaden 1970, II, 71.
Mustafa Çiçekler