KONYA ETNOGRAFYA MÜZESİ
Sâhibata caddesi üzerinde bulunan iki katlı betonarme bir yapıda hizmet vermektedir; teşhir salonu zemin kattadır. Koleksiyonlarının nüvesini, 1901 yılında Müze-i Hümâyun’un Konya şubesi olarak kurulan ilk müze ile 1927’de Mevlânâ Müzesi’ne çevrilen Mevlânâ Dergâhı’ndan getirilen etnografik eşyanın teşkil ettiği müze 6 Aralık 1975’te Konya Etnografya Müzesi
adıyla ziyarete açılmış ve sonraki yıllarda Türk-İslâm Sanatları Müzesi diye de anılmıştır. Müzede halen 6000’in üzerinde eser bulunmaktadır.
Büyük bir salonda sergilenen etnografik eserler arasında kadın kıyafetlerini oluşturan bindallı, salta, cepken, kaftan, işlik ve şalvarlar başta gelir; onları bohçalar, peşkirler, yağlık ve mendiller, uçkurlar, yazmalar, yemeniler, çoraplar, keseler ve eldivenler takip eder. Bu bölümde sergilenen kadın süs eşyalarından oyalar, gümüş gerdanlık, hamail, bilezik, kaşbastı, tepelik vb. eserler Osmanlı döneminin en güzel örneklerindendir. Halılar da müzenin en fazla dikkat çeken malzemesi arasındadır. Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nden gelen XIII. yüzyıl yıldızlı halı parçası, yine aynı camiden gelen bir XV. yüzyıl halısı ile bazı Kula, Lâdik, Karapınar ve Gördes halıları bunların başlıcalarıdır. Ayrıca müzenin Küçük Muhsine, Sille, Obruk gibi Konya çevresinin halı merkezlerinden gelen çok zengin bir halı ve kilim koleksiyonu vardır. Salonda günlük hayatta kullanılan birçok eşya da tipolojik sırayla düzenlenmiştir. Kahve takımları, kahve soğutucuları, tesbihler, tütün tabakaları, ağızlıklar, sofra takımları, nakışlı ve yazılı kaşıklar, ağaç ve tunç havanlar, bakır kazanlar, tencere ve tabaklar, porselen mutfak kapları, ibrikler, buhurdanlık ve gülâbdanlar, aydınlatma araçları bunlardan bazılarıdır. Osmanlı kitap sanatlarıyla ilgili yazı takımları, sedef kakmalı rahleler, tezhipli mushaflar, nâdir hat ve deri cilt örnekleri de başka bir grup meydana getirir. Bir köşede de Konya’da çıkmış ve çıkmakta olan gazetelerin, dergilerin ilk sayfaları sergilenmektedir.
Salonda ayrı bölümler halinde sergilenen iki önemli koleksiyon yer almaktadır. a) Kenan Özbel koleksiyonu. Toplam 193 parçadan meydana gelen eserlerin büyük bir bölümünü hercai, sümbül, küpe ve karanfil çiçeklerini örnek alan çeşitli iğne oyaları oluşturmaktadır. Genellikle XIX. yüzyıldan kalan sevâi, serenk, serâser, kutnu, kemha, çatma gibi kumaş parçaları çeşitli boyutlardadır ve çerçeveli olarak sergilenmektedir. Para, tütün, saat ve mühür keselerinin de renk ve motif bakımından çok değişik örnekleri bulunmaktadır. b) Refet Yardımcı koleksiyonu. Toplam doksan parçadan oluşur; 24 Kasım 1976 tarihinde müzeye hibe edilmiştir. Eserlerin büyük bir bölümünü XIX. yüzyıl kadın ve erkek kıyafetleri, geri kalanını da başta takılar olmak üzere çeşitli etnografik eşya meydana getirir. Aralarında fazla sayıda bindallı bulunan kadın kıyafetleri Konya çevresine ait olup işleme bakımından çok zengindir. Salonda ayrıca zengin bir Türk işleme sanatı bölümüne yer ayrılmıştır. Geometrik ve bitkisel motiflerle bezenmiş örneklerin çoğunluğunu XVIII-XIX. yüzyıllara tarihlenen değişik işleme teknikleriyle gerçekleştirilmiş peşkirler teşkil etmektedir. Sergilenen silâhlardan kılıç, kama, hançer, balta, topuz, ok, yay ve sadaklar türlerinin en iyi örnekleri arasındadır. Ateşli silâhlardan da çakmaklı ve kapsüllü tabancalar, teber tabancalar, tüfekler, mazgal tüfekleri, barutluklar, fişeklikler ve ayrı vitrinlerde anahtar ve kilitler sergilenmektedir.
BİBLİYOGRAFYA:
Konyalı, Konya Tarihi, s. 1129-1150; Mehmet Önder, Mevlâna Şehri Konya, Ankara 1976, s. 405-406; a.mlf., Türkiye Müzeleri ve Müzelerdeki Şaheserlerden Örnekler, Ankara 1985, s. 148.
Haşim Karpuz