KENNÛN
(كنّون)
Abdullāh b. Abdissamed Kennûn el-Hasenî (1908-1989)
Arap dili ve edebiyatına dair eserleriyle tanınan Faslı yazar.
Fas’ın Fez şehrinde doğdu. Berberî asıllı bir aileye mensuptur. Kennûn adının aslı Berberîce “ay” anlamına gelen Gennûn’dur. Kennûn 1912 yılında, Mağrib’e Fransız manda idaresi hâkim olunca ailesiyle birlikte Tanca şehrine göç etti. Küttâb Mektebi’nde ilk öğrenimini ve hıfzını tamamladıktan sonra babası Abdüssamed Kennûn ve Karaviyyîn Medresesi âlimlerinden çeşitli alanlarda ders aldı. Yirmi yaşında öğretmen oldu. 1936 yılında gazete ve dergilerde makaleler yazmaya başladı. Önce özel bir İslâmî okul açtı, ardından Tanca’da İslâm Enstitüsü’nü (el-Ma‘hedü’l-İslâmî) kurdu (1945) ve bu enstitünün 1953’e kadar müdürlüğünü yaptı. Aynı yıl Fransızlar’ın Kral V. Muhammed’i tahttan indirmesi üzerine İspanya yönetimindeki Tıtvân’a gitti. Burada el-Ma‘hedü’l-âlî’de öğretim üyeliği ve Kral Hasan Araştırma Enstitüsü’nde müdürlük yaptı. Bir süre sonra Tıtvân adalet bakanı olarak tayin edildi. 1956’da V. Muhammed sürgünden dönünce bakanlıktan istifa ederek Tanca’ya döndü. Aynı yıl kral tarafından Tanca genel valiliğine getirildi. 1955’te Suriye Arap İlim Akademisi’ne, 1961’de Kahire Arap Dil Akademisi’ne üye, Fas Âlimler Birliği’ne genel sekreter olarak seçildi. 1974’te Mekke’de toplanan Dünya İslâm Birliği teşkilâtının kurucu üyelerinden olan Kennûn Irak İlim Akademisi, Ürdün Arap Dil Akademisi, Ezher Üniversitesi’ne bağlı İslâm Araştırmaları Akademisi’ne üye seçildi. 1960’ta UNESCO Millî (Vatanî) Komisyonu’na, 1969’da Tıtvân İlim Konseyi’ne üye tayin edildi. 1968’de İhyâü’t-türâsi’l-İslâmî’nin Danışma Meclisi’ne, 1980’de Fas Kraliyet Akademisi ve Taht Vesâyet Konseyi’ne üye oldu. 1989 yılında uzun bir hastalık devresinden sonra vefat etti.
Fas’ı ve Mağrib’i yabancı istilâsından kurtarmak için çalışmalar yapan Kennûn, Muhammed Abdülkerîm el-Hattâbî’nin başkanlığındaki Vatan Cemiyeti’nin kurucularındandır. Kennûn yayın hayatı sekiz yıl süren siyasî ve kültürel dergi Lisânü’d-dîn’i, Fas Âlimler Birliği’nin yayını olan el-Mîŝâķ gazetesini, ardından el-İĥyâǿ dergisini çıkardı. el-Envâr dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. Bazı makalelerinde Ebü’l-Vefâ takma adını kullandı. Zengin bir kütüphaneye sahipti. Kahire’deki Câmiatü’d-düveli’l-Arabiyye’ye bağlı Ma‘hedü’d-dirâsâti’l-ulyâ’nın dil ve edebiyat araştırmaları öğrencilerine modern Fas edebiyatına dair seri konferanslar verdi. Bunlar Eĥâdîŝ Ǿani’l-edebi’l-Maġribiyyi’l-ĥadîŝ adıyla bir kitapta toplandı. Kennûn, Arap dili ve edebiyatına ve dinî konulara dair çok sayıda eser kaleme almıştır. Özellikle vatan sevgisi üzerine şiirler yazan Kennûn Fas’ın önde gelen şairleri arasında yer alır.
Eserleri. en-Nübûġu’l-Maġrîbî fi’l-edebi’l-ǾArabî (I-II, Tıtvân 1936; I-III,
Beyrut 1961, 1974; I-V, Kahire 1414/1994); Ümerâǿüne’ş-şuǾarâǿ (Tıtvân 1942); Medħal ilâ târîħi’l-Maġrib (Tıtvân 1944, 1951, 1958); et-TeǾâşîb (Beyrut 1945); el-Ķudretü’s-sâmiyye li’n-nâşiǿeti’l-İslâmiyye (Tıtvân 1945); Fażîĥatü’l-mübeşşirîn fî iĥticâcihim bi’l-Ķurǿâni’l-mübîn (Tıtvân 1946; Mekke 1982); Źikreyâtü meşâhîri ricâli’l-Maġrib (Tıtvân 1949; Beyrut 1974); Eĥâdîŝ Ǿani’l-edebi’l-Maġribiyyi’l-ĥadîŝ (modern Fas edebiyatına dair konferanslar, Kahire 1964; Dârülbeyzâ 1398/1978); ErbaǾu ħazâǿin li-erbaǾati Ǿulemâǿ mine’l-ķarni’ŝ-ŝâliŝe Ǿaşere (Kahire 1964); Mefâhîm İslâmiyye (Beyrut 1964; Dârülbeyzâ 1984); Dîvânü levĥât şiǾriyye (Tıtvân 1966); el-ǾAśf ve’r-reyĥân (Tıtvân 1969); Luķmânü’l-Ĥakîm (Tıtvân, el-Matbaatü’l-Mehdiyye; Kahire 1969); İslâm râǿid (Tıtvân 1971; Rabat 1978); ǾAlâ derbi’l-İslâm (Tıtvân 1972); Ezhâr berriyye (Tıtvân 1976); Cevelât fi’l-fikri’l-İslâmî (Tıtvân 1980); Münŧalaķāt İslâmiyye (Tanca 1980); ErbaǾûne ĥadîŝen fî fażli’l-Ķurǿân ve teǾallümihî ve taǾlîmihî ve tilâvetihî (1980, Fas Âlimler Birliği yayınlarından); Tefsîru süveri’l-mufaśśal mine’l-Ķurǿâni’l-Kerîm (Dârülbeyzâ 1981); İķāǾâtü’l-hümûm (Tanca 1981); er-Reddü’l-Ķurǿânî Ǿalâ küteyyibi “Hel yecûzü’l-iǾtiķādü bi’l-Ķurǿân?” (Beyrut 1982); el-Ķāđî Ǿİyâż beyne’l-Ǿilm ve’l-edeb (Riyad 1983); Nefyü taķavvul saħîf Ǿale’l-Cenâbi’l-Muĥammediyyi’ş-şerîf (Dârülbeyzâ 1988); Tefsîru sûreti Yâsîn (Dârülbeyzâ 1988); Ĥubbü’r-Resûl li’n-nisâǿ (Rabat 1988); Edebü’l-fuķahâǿ (Dârülbeyzâ 1988); Encümü’s-siyâse (Dârülbeyzâ 1989); MuǾaskerü’l-îmân yeteĥaddâ (Tanca 1989); Fetâva’l-Ǿallâme ǾAbdullah Kennûn (Tıtvân 1995); Śınvân ve ġayru śınvân (Tanca 1995); Şuǿûn İslâmiyye (Dârülbeyzâ); el-İslâm ehdâ (Tıtvân, ts.; Dârülbeyzâ, ts.). Kennûn’un şerh ve metin neşri türü çalışmaları da vardır (eserleri için bk. M. Hayr Ramazan Yûsuf, I, 335-337).
BİBLİYOGRAFYA:
Abdullah Kennûn, el-Münteħab min şiǾri İbn Zâkûr, Madrid 1941, s. 6-20; Dîvânü Meliki Ġırnaŧa Yûsuf III (nşr. Abdullah Kennûn), Kahire 1965, neşredenin girişi, s. 5-6; Hâzimî, ǾUcâletü’l-mübtedî (nşr. Abdullah Kennûn), Kahire 1384/1965, neşredenin girişi, s. t-k; Abdülazîz el-Fiştâlî, Menâhilü’ś-śafâ (nşr. Abdullah Kennûn), Tıtvân 1384/1964, neşredenin girişi, s. 7-15; Ahmed Mansûr es-Sa‘dî, Resâǿil SaǾdiyye (nşr. Abdullah Kennûn), Tıtvân 1954, s. 11-12; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VI, 105; Ahmed Kabbiş, Târîħu’ş-şiǾri’l-ǾArabiyyi’l-ĥadîŝ, Beyrut 1971, s. 182-184; Abdullah b. Abbas Cerrârî, et-Teǿlîf ve nehđatühû bi’l-Maġrib, Rabat 1406/1985, s. 397-402; M. Mehdî Allâm, el-MecmaǾiyyûn fî ħamsîne Ǿâmen, Kahire 1406/1986, s. 182-186; Ahmed el-Alâvine, Źeylü’l-AǾlâm, Cidde 1418/1998, s. 131-132; M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tetimmetü’l-AǾlâm li’z-Ziriklî, Beyrut 1418/1998, I, 335-337.
Necât el-Merînî