KEMÂLEDDÎN-i İSFAHÂNÎ
(كمال الدين اصفهانى)
Ebü’l-Fazl İsmâîl b. Cemâlüddîn Muhammed b. Abdirrezzâk el-İsfahânî (ö. 638/1240 [?])
İranlı şair.
568’de (1173) İsfahan’da doğdu. Döneminin önemli şairlerinden Cemâleddîn-i İsfahânî’nin oğludur. İsfahan’ın tanınmış ailelerinden Âl-i Sâid’in himayesinde yetişti. Hârizm, Rey ve Nîşâbur’da bulunduğu birkaç yıl dışında hayatının büyük bir bölümünü İsfahan’da geçirdi. Son yıllarında mektuplaştığı Şehâbeddin es-Sühreverdî’nin müridi oldu ve inzivâya çekildi. Moğollar’ın İsfahan’ı ikinci defa kuşatması sırasında öldürüldü. İsfahan’ın Moğollar tarafından zaptı 633 (1236) veya 638 (1240) yılında gerçekleştiğine göre Kemâleddin bu tarihlerden birinde katledilmiş olmalıdır. Devletşah onun 2 Cemâziyelevvel 635’te (21 Aralık 1237) öldürüldüğünü kaydeder.
Büyük Selçuklular ve Hârizmşahlar’ın son dönem kaside şairleri arasında yer alan Kemâleddin babasıyla birlikte Irak üslûbunun öncülerindendir. Şiirlerinde, ancak iki defa okunduğu takdirde anlaşılabilen ince mânalara yer verdiği için kendisine “Hallâkulmeânî” unvanı verilmiştir. Ancak kaside ve diğer şiirlerinde edebî sanatları gereğinden fazla kullanması sebebiyle Abdurrahman-ı Câmî tarafından eleştirilmiştir. Şiirlerinde toplum hayatıyla ilgili bilgiler, dinî çekişmeler, tasavvufî ve hikmetli sözlerin yanında Moğol istilâsının yarattığı huzursuzlukların da yansıtıldığı görülmektedir.
Kemâleddin’in divanında, Şâfiî mezhebine mensup Âl-i Hucend ile Hanefî mezhebine mensup Âl-i Sâid aileleri hakkındaki kasideleri önemli bir yer tutar. Bunların yanında Hârizmşahlar’dan Alâeddin Tekiş ile Celâleddin Hârizmşah, Salgurlular’dan Atabek Sa‘d b. Zengî, oğlu Ebû Bekir ve Hüsâmüddevle Erdeşîr-i Bevendî’ye dair kasideler de bulunmaktadır. Tasavvufa intisap ettikten sonra sûfiyâne gazeller yazan Kemâleddin’in divanı ilk olarak Bombay’da (1307 h.), ardından Bahrülulûm tarafından Tahran’da (1348 hş.) yayımlanmıştır. Bu baskı, şairin bir dostuna yazdığı taşlama niteliğinde bir mesneviyle Risâletü’l-ķavs adlı eserini de içermektedir. Kemâleddîn-i İsfahânî’nin bazı şiirlerini Louis Harold Gray The Hundred Love Songs of Kamal addin of Isfahan adıyla İngilizce’ye çevirmiştir (London 1903).
BİBLİYOGRAFYA:
Abdurrahman-ı Câmî, Bahâristân, İstanbul 1275, s. 87; Devletşah, Teźkiretü’ş-şuǾarâǿ (nşr. Muhammed Abbas), Tahran 1337, s. 148-154; Browne, LHP, II, 540-542; Storey, Persian Literature, V/2, s. 350-355; Safâ, Edebiyyât, II, 871-874; Abdürresûl Hayyâmpûr, Ferheng-i Süħanverân, Tebriz 1340/1961, s. 487-488; Rypka, HIL, s. 214; İkbâl-i Âştiyânî, MecmûǾa-yi Maķālât-i ǾAbbâs İkbâl-i Âştiyânî (nşr. Debîr-i Siyâkī), Tahran 1350, s. 297; Rızâzâde Şafak, Târîħ-i Edebiyyât-ı Îrân, Tahran 1352 hş., s. 465-469; M. Glünz, “Kamal IsmaǾil of Isfahan: Last of the Old Master of Persian Qasida Poetry”, Spektrum Iran, IX/1, Bonn 1996, s. 46-54; A. H. Zarrinkoob, “Kamāl al-Dīn IsmāǾīl”, EI² (İng.), IV, 515-516.
Adnan Karaismailoğlu