İBNÜ’s-SÜNNÎ
(ابن السنّي)
Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshâk ed-Dîneverî (ö. 364/975)
Hadis âlimi.
280’den (893) sonra Dînever’de doğdu. Ailesi Ca‘fer b. Ebû Tâlib’in mevâlîsinden olduğu için Hâşimî ve Ca‘ferî nisbeleriyle de anılır. Tahsil için gittiği Bağdat, Basra, Kûfe, Harran, Dımaşk, Mısır, Cizre gibi ilim merkezlerinde Nesâî, Ebû Halîfe el-Cumahî, Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Zekeriyyâ b. Yahyâ es-Sâcî, İbnü’l-Bâgandî, Ebü’l-Kāsım el-Begavî, İbn Ebû Dâvûd, Ebû Arûbe ve İbn Cevzâ gibi muhaddislerden faydalandı. En çok istifade ettiği hocası Nesâî’den dolayı kendisinden “sâhibü’n-Nesâî” diye bahsedilen İbnü’s-Sünnî (Sübkî, III, 39) öğrenimini tamamladıktan sonra Dînever’e yerleşti. Talebeleri arasında Ebü’l-Hasan Muhammed b. Ali el-Alevî, eserlerinin râvisi Kadı Ebû Nasr Ahmed b. Hüseyin el-Kessâr, Ebû Ali Ahmed b. Abdullah el-İsfahânî, Ali b. Ömer el-Esedâbâdî gibi âlimler yer almaktadır. Zehebî, Nesâî’nin es-Sünenü’l-kübrâ’sını İbnü’s-Sünnî’nin el-Müctebâ adıyla ihtisar ettiğini ve eldeki Sünenü’n-Nesâǿî’yi onun meydana getirdiğini söylemekte (AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVI, 256; Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 940), Sehâvî ise kitabı bizzat Nesâî’nin ihtisar ettiğini belirtmektedir (Buġyetü’r-râġıb, s. 40). Ebû Ya‘lâ el-Halîlî ve Zehebî, İbnü’s-Sünnî için hâfız ve sika terimlerini kullanmış, Hamza el-Kinânî’nin ona çok değer verdiği belirtilmiştir. Müttaki bir Şâfiî âlimi olan İbnü’s-Sünnî 10 Şevval 364’te (23 Haziran 975) vefat etti. Ebû Ya‘lâ el-Halîlî’nin 359’da (970) öldüğünü söylemesi doğru değildir.
Eserleri. 1. ǾAmelü’l-yevm ve’l-leyle. Hz. Peygamber’in günlük dua ve zikirleriyle bu konudaki tavsiyelerini ihtiva eden ve 773 (778) rivayeti 459 bab halinde bir araya getiren eser (DİA, III, 28) Haydarâbâd’da (1315, 1358) ve Kahire’de (1397/1976) basılmış, daha sonra Abdülkādir Ahmed Atâ tarafından kısmen (Kahire 1389/1969; Beyrut 1399), Beşîr Muhammed Uyûn (Dımaşk 1407/1987), Ebû Muhammed Sâlim b. Ahmed es-Selefî (Beyrut 1408/1988) ve Ebû Muhammed Abdurrahman Kevser el-Ber’î (Beyrut 1410/1989) tarafından geniş bir şekilde tahkik edilerek yayımlanmıştır. 2. Kitâbü’l-ĶanâǾa. Yetmiş bir hadisi ihtiva eden eseri Abdullah b. Yûsuf el-Cüdey‘ neşretmiştir (Riyad 1409/1989). 3. eŧ-Ŧıbbü’n-nebevî (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 3585). 4. Feżâǿilü’l-aǾmâl (el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Hadis, nr. 4146).
İbnü’s-Sünnî’nin bunlardan başka el-Îcâz fi’l-ĥadîŝ, Riyâżetü’l-müteǾallimîn (yedi cüz), Fażlü’l-benîn ve’l-benât gibi eserlerinin bulunduğu kaydedilmektedir. Fuat Sezgin, onun eś-Śırâŧü’l-müstaķīm adlı eserinin yazma nüshasının Chester Beatty Library’de (nr. 3303) bulunduğunu ileri sürmüşse de (GAS, I, 198) eserin fotokopisini gördüğünü belirten Abdullah b. Yûsuf el-Cüdey‘, bunun ǾAmelü’l-yevm ve’l-leyle’nin bir nüshası olduğunu söylemektedir (Kitâbü’l-ĶanâǾa, neşredenin girişi, s. 14).
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’s-Sünnî, Kitâbü’l-ĶanâǾa (nşr. Abdullah b. Yûsuf el-Cüdey‘), Riyad 1409/1989, neşredenin girişi, s. 7-37; Sem‘ânî, el-Ensâb, VII, 176; İbn Hayr, Fehrese, s. 116-117; İbn Manzûr, Muħtaśaru Târîħi Dımaşķ, III, 230; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVI, 255-257; a.mlf., Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 939, 940; Safedî, el-Vâfî, VII, 362; Sübkî, Ŧabaķāt (Tanâhî), III, 39; İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, I, 37; Şemseddin es-Sehâvî, Fetĥu’l-muġīŝ, Beyrut 1403/1983, III, 178; a.mlf., el-İǾlân bi’t-tevbîħ, s. 297; a.mlf., Buġyetü’r-râġıbi’l-mütemennî fî ħatmi’n-Nesâǿî (nşr. Ebü’l-Fazl İbrâhim b. Zekeriyyâ), Kahire-Beyrut 1411/1991, s. 38, 40, 94; Keşfü’ž-žunûn, II, 1006, 1451; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 66; Sezgin, GAS, I, 198; “İbn Sünnî”, DMBİ, III, 719-720; İsmail L. Çakan, “Amelü’l-yevm ve’l-leyle”, DİA, III, 27-28.
Abdullah Aydınlı