İBNÜ’d-DEBBÂĞ, Ebü’l-Kāsım
(أبو القاسم ابن الدبّاغ)
Ebü’l-Kāsım Halef b. el-Kāsım b. Sehl (Sehlûn) el-Ezdî el-Endelüsî (ö. 393/1003)
Hadis hâfızı.
325’te (937) Kurtuba’da doğdu. Babasının tabaklıkla uğraşması sebebiyle İbnü’d-Debbâğ diye anıldı. İlk öğrenimini memleketinde yaptıktan sonra 345’te (956) tahsil için seyahate çıktı. On beş yıl kadar süren bu yolculuğu sırasında Mısır, Şam ve Hicaz bölgelerini dolaşarak pek çok âlimden istifade etti. Muhammed b. Yûsuf el-Kindî, İbnü’s-Seken, Hamza el-Kinânî, İbn Eşte ve Âcurrî, İbnü’d-Debbâğ’ın sayıları 300’ü bulduğu söylenen hocalarından bazılarıdır. Hadis ilimleri yanında kıraatle de meşgul olan İbnü’d-Debbâğ, Kitâbü’s-SebǾa’nın müellifi İbn Mücâhid’in talebesi Ebû Bekir Ahmed b. Sâlih el-Bağdâdî’den kıraat okudu. Memleketine döndükten sonra Kurtuba’da hadis okutmaya başlayan İbnü’d-Debbâğ’ın talebeleri arasında kendisinden çok miktarda hadis yazan İbn Abdülber en-Nemerî ile Ebû Amr ed-Dânî ve İbnü’l-Faradî zikredilebilir. Güvenilir bir hadis hâfızı olan, ricâl ve hadislerde görülebilecek illetler konusunda uzman kabul edilen İbnü’d-Debbâğ 17 Rebîülâhir 393’te (23 Şubat 1003) vefat etti; İbn Tağrîberdî ise onu 395 (1005) yılı vefeyâtı içinde zikretmiştir.
İbnü’d-Debbâğ’ın kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: Müsnedü ĥadîŝi (eĥâdîŝi) Mâlik b. Enes; Müsnedü ĥadîŝi ŞuǾbe b. el-Ĥaccâc, Esmâǿü’l-maǾrûfîn bi’l-künâ mine’ś-śaĥâbe ve’t-tâbiǾîn ve sâǿiri’l-muĥaddiŝîn, Kitâbü’l-Ħâǿifîn; Aķżıyetü (Ķażâyâ) Şüreyĥ, Zühdü Bişr b. el-Ĥâriŝ, Kitâbü’z-Zühd.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’l-Faradî, Târîħu Ǿulemâǿi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire-Beyrut 1989, I, 250-251; Humeydî, Ceźvetü’l-muķtebis (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire-Beyrut 1989, I, 326-329; Dabbî, Buġyetü’l-mültemis (Ebyârî), I, 357-359; İbn Abdülhâdî, ǾUlemâǿü’l-ĥadîŝ, III, 224-225; Zehebî, Teźkiretü’l-ĥuffâž, III, 1025-1026; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XVII, 113-114, 241; a.mlf., Târîħu’l-İslâm: sene 381-400, s. 285; İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müźheb, I, 114-115; İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 272; İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, IV, 211; Süyûtî, Ŧabaķātü’l-ĥuffâž (Ömer), s. 406; Makkarî, Nefĥu’ŧ-ŧîb, II, 105; Bedrân, Tehźîbü Târîħi Dımaşķ, V, 173.
Nuri Topaloğlu