İBN SÜFYÂN
(ابن سفيان)
Ebû Abdillâh Muhammed b. Süfyân el-Kayrevânî el-Hevvârî (ö. 415/1024)
Kıraat âlimi.
Kayrevan’da muhtemelen Hevvâriyyûn diye anılan köyde doğdu (Yâkūt, V, 419). Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Kābisî’den fıkıh tahsil etti ve Mâlikî mezhebinde ileri bir seviyeye ulaştı. Mısır’a giderek İsmâil b. Muhammed el-Mehrî’den Verş’in rivayetiyle Nâfi‘ b. Abdurrahman’ın kıraatini okudu. 380 (990) yılından önce Ebü’t-Tayyib İbn Galbûn’un derslerine devam ederek kıraatlere ait rivayetleri arz yoluyla öğrendi. Mısır’dan Kayrevan’a dönen İbn Süfyân, kıraat ilminde Ya‘kūb b. Saîd el-Hevvârî ve Kerdem b. Abdullah’tan da istifade etti. Zamanında kıraat sahasında çevrenin en tanınmış âlimi olarak bilinen İbn Süfyân’ın ayrıca hesap ve hendeseye de önem verdiği anlaşılmaktadır. Kıraat ilminde Ebü’l-Abbas el-Mehdevî, Ebû Bekir el-Kasrî ve Ebü’l-Hasan Ali b. Acemî gibi şahsiyetler kendisinden faydalanmış; Hâtim b. Muhammed, Ebü’l-Abbas İbnü’d-Delâî ve diğerleri de ondan
hadis rivayet etmişlerdir. 403’te (1012-13) Tunus’un Mehdiye şehrine gitti; burada Ebû Muhammed Abdullah b. Hazrec, Ebû Hafs Ömer b. Hasan en-Nefûsî gibi âlimler kendisinden kıraat öğrendiler ve eserlerini okudular. İbn Süfyân, 413 (1022) yılında hac görevini yerine getirdi ve bir yıl kadar Mekke’de mücâvir olarak kaldı. Daha sonra Medine’ye gitti; 1 Safer 415’te (14 Nisan 1024) burada vefat etti ve Bakī‘ Mezarlığı’na defnedildi.
Eserleri. İbn Süfyân’ın şöhretini sağlayan eseri el-Hâdî fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ adını taşımakta olup Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki yazma nüshası bulunmaktadır (Fâtih, nr. 61, 102 varak; Ayasofya, nr. 59, vr. 1a-39b). Kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: İħtilâfü ķurrâǿi’l-emśâr fî Ǿadedi âyi’l-Ķurǿân, el-İrşâd fî meźhebi’l-ķurrâǿ, et-Teźkire fi’l-ķırâǿât (son iki eseri yalnız Mahlûf zikretmektedir).
BİBLİYOGRAFYA:
Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, II, 712; İbn Hayr, Fehrese, s. 24-25, 38-39; Yâkūt, MuǾcemü’l-büldân, V, 419; Zehebî, MaǾrifetü’l-ķurrâǿ (Altıkulaç), II, 726-727; a.mlf., Târîħu’l-İslâm: sene 401-420, s. 393; Safedî, el-Vâfî, III, 114; İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müźheb, II, 235; İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, II, 147; a.mlf., en-Neşr, I, 66-67; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, III, 203-204; Brockelmann, GAL Suppl., I, 718; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, I, 105-106; Mahfûz, Terâcimü’l-müǿellifîn, III, 43-44; H. R. Idris, “Deux juristes kairouanqis de l’époque zîrîde: Ibn Abî Zaid et Al-Qabisî (Xe-XIe siècle)”, Annales de l’institut d’études orientales, XII, Alger 1954, s. 185-186; Hasan Saferî Nâdirî, “İbn Süfyân”, DMBİ, III, 492-493.
Tayyar Altıkulaç