İBN MERYEM
(ابن مريم)
Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Ahmed eş-Şerîf el-Medyûnî et-Tilimsânî (ö. 1014/1605’ten sonra)
Mâlikî fakihi, edip ve tarihçi.
Tilimsân’da doğdu. İlk öğrenimini ilk mektepte hocalık yapan babasının yanında tamamladı. Onun ölümünden sonra aynı okulda ders vermeye başladı. Tilimsân’da Haddû b. Hâc el-Münâvî’den Arapça ve kıraat, Sâlih Ali b. Yahyâ el-Câdirî’den fıkıh, matematik, ferâiz okudu. Ayrıca Muhammed el-Vecdîcî es-Sagīr, Tilimsân Ulucamii müderrislerinden Muhammed b. Şarkī, yine aynı caminin müderrislerinden fakih Ebü’s-Sâdât et-Tilimsânî gibi âlimlerden faydalandı. Tahsilini ta-mamladıktan sonra ders vermek ve eser yazmakla meşgul oldu. Eserindeki bazı kayıtlardan 1014’te (1605) hayatta olduğu anlaşılan İbn Meryem Tilimsân’da vefat etti.
Eserleri. İbn Meryem, el-Bustân fî źikri’l-Ǿulemâǿ ve’l-evliyâǿ bi-Tilimsân adlı kitabıyla tanınır. Eser Tilimsân ve civarında bulunan Vehrân, Nedrûme (Nedroma), Cebel Tesâle, Trâra beldelerinde, Fas civarındaki Sûs vadisinde ve Atlas bölgesinde yaşayan âlimlerle velîler hakkında değerli biyografik bilgiler ihtiva eder. İbn Meryem el-Bustân’ı yazarken Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’nin Neylü’l-ibtihâc bi-taŧrîzi’d-Dibâc, Ebû Zekeriyyâ İbn Haldûn’un Buġyetü’r-rüvvâd fî źikri (aħbâri)’l-mülûk min Benî ǾAbdi’l-vâd ve Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Menâķıbü’l-erbaǾa, Lisânüddin İbnü’l-Hatîb’in el-İĥâŧa ve İbn Haldûn’un el-Ǿİber’inden de istifade etmiştir. el-Bustân, Adrien Delpech tarafından özet halinde Fransızca’ya çevrilmiş (RAfr., sy. XXVII [1883], s. 380-399; sy. XXVIII [1884], s. 133-160, 355-371), eser daha sonra Muhammed b. Ebû Şeneb tarafından el-Bustân fî źikri’l-evliyâǿ ve’l-Ǿulemâǿ bi-Tilimsân adıyla neşredilmiştir (Cezayir 1326/1908, 1986).
İbn Meryem’in kaynaklarda adı geçen diğer bazı eserleri de şunlardır: Ġunyetü’l-mürîd li-şerĥi mesâǿili Ebi’l-Velîd, Tuĥfetü’l-ebrâr ve şiǾârü’l-aħyâr fi’l-vežâǿif ve’l-eźkâri’l-müsteĥabbe fi’l-leyl ve’n-nehâr, Fetĥu’l-celîl fî edviyeti’l-Ǿalîl, Keşfü’l-lebs ve’t-taǾķīd fî Ǿaķīdeti ehli’t-tevĥîd, et-TaǾlîķatü’s-seniyye Ǿale’l-ürcûzeti’l-Ķurŧubiyye, Fetĥu’l-Ǿallâm li-şerĥi’n-nuśĥi’t-tâm li’l-ħâś ve’l-Ǿâm, TaǾlîķ Ǿalâ risâleti (muħta-śari) Ħalîl (bk. Âdil Nüveyhiz, s. 293; Ömer Ferruh, II, 272).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Meryem, el-Bustân fî źikri’l-evliyâǿ ve’l-Ǿulemâǿ bi-Tilimsân (nşr. İbn Ebû Şeneb), Cezayir 1986, s. 3, 5, 94-95, 145, 260-261, 264, 269, 272, 281, 286-287; Serkîs, MuǾcem, I, 236; Hifnâvî, TaǾrîfü’l-ħalef bi-ricâli’s-selef, Beyrut 1402/1982, I, 151-152; Brockelmann, GAL Suppl., II, 680; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, XI, 189; Ziriklî, el-AǾlâm, VII, 291; Âdil Nüveyhiz, MuǾcemü aǾlâmi’l-Cezâǿir, Beyrut 1400/1980, s. 292-293; C. Zeydân, Âdâb, III, 320; Muhammed el-Menûnî, el-Meśâdirü’l-ǾArabiyye li-târîħi’l-Maġrib, Dârülbeyzâ 1404/1983, I, 142-143; Ömer Ferruh, MeǾâlimü’l-edebi’l-ǾArabî fi’l-Ǿaśri’l-ĥa-dîŝ, Beyrut 1985, II, 271-276; A. Delpech, “Résumé du Bostane (Le Jardin) au dictionnaire biographique des saints et savants de Tilimsane”, RAfr., XXVII (1883), s. 380-399; XXVIII (1884), s. 133-160, 355-371; J. C. Vadet, “Ibn Maryam”, EI² (İng.), III, 865; Ebü’l-Hasan Diyânet, “İbn Meryem”, DMBİ, IV, 608.
İbrahim Harekât