İBN KĀDÎ ŞÜHBE, Bedreddin
(بدر الدين ابن قاضي شهبة)
Ebü’l-Fazl Bedrüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkī (ö. 874/1470)
Şâfiî fıkıh âlimi.
2 Safer 798 (16 Kasım 1395) tarihinde Dımaşk’ta dünyaya geldi. Süyûtî ve İbn İyâs doğum tarihini 806 (1403-1404) olarak vermektedir. Babası tanınmış fakih ve tarihçi Takıyyüddin İbn Kādî Şühbe’dir. Büyük dedesi Necmeddin Ömer el-Esedî’nin Havran’a bağlı Şühbe’de kadılık yapmasından dolayı ailenin diğer fertleri gibi Bedreddin de İbn Kādî Şühbe diye tanındı. İlk öğrenimini ve fıkıh tahsilini babasından yaptı. Âişe bint Muhammed b. Abdülhâdî, Şehâbeddin İbn Hiccî, İbnü’ş-Şerâihî gibi âlimlerden hadis dinledi. İbn Hacer el-Askalânî’nin Dımaşk’a yaptığı seyahat sırasında (836/1433) kendisinden istifade imkânı buldu. Babasının ölümünden sonra Kahire’ye giderek İbn Hacer’in derslerine devam etti. Daha sonra Dımaşk’ta Şâhiniyye, Azrâviyye, İkbâliyye, Mücâhidiyye, Berrâniyye, Emcediyye, Takaviyye, Dimâgıyye, Asrûniyye, Fârisiyye, Kavsıyye ve Nâsıriyye medreselerinde ders verdi. Ebü’l-Bekā Bahâeddin İbn Hiccî, Şehâbeddin el-Ümevî el-Mâlikî ve Ebü’l-Abbas İbnü’l-Lebbûdî gibi âlimler talebeleri arasında yer alır. Dârüladl müftülüğü ve 839 (1435) tarihinden ölümüne kadar kadı nâibliği görevlerinde bulunan İbn Kādî Şühbe 12 Ramazan 874’te (15 Mart 1470) vefat etti ve Bâbüssagīr Kabristanı’na defnedildi.
Eserleri. 1. Bidâyetü’l-muĥtâc fî şerĥi’l-Minhâc. Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn adlı eserine yazdığı iki şerhten küçüğü olup müellif hayatta iken istinsah edilen iki ciltlik bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde kayıtlıdır (Ayasofya, nr. 1276; nr. 1277). Eserin Dublin (Chester Beatty, nr. 3204) ve Riyad’da (Câmiatü’r-Riyâd, nr. 2482) birer nüshası daha bulunmaktadır. 2. ed-Dürrü’ŝ-ŝemîn fî sîreti Nûriddîn (el-Kevâkibü’d-dürriyye fi’s-sîreti’n-Nûriyye). Halep ve Şam Atabegi Nûreddin Mahmud Zengî’nin biyografisine dairdir. Yedi bölümden oluşan eserin
ilk beş bölümünde Nûreddin Zengî’nin doğumu ve vasıfları, adaleti, kahramanlığı, ülkeye yaptığı hizmetler, zühd ve takvâsı anlatıldıktan sonra altıncı bölüm onu metheden Şerefeddin İbnü’l-Kayserânî ve İbn Münîr et-Trablusî’nin şiirlerine, yedinci bölüm ise Nûreddin Zengî’nin gazâlarına ayrılmıştır. Hacı Selim Ağa (nr. 786, Aziz Mahmud Hüdâyî, nr. 1022), Nuruosmaniye (nr. 2906) ve Süleymaniye (Ayasofya, nr. 3194) kütüphanelerinde yazma nüshaları bulunan eser Mahmûd Zâyid tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1971). 3. Taŧrîfü’l-mecâlis bi-źikri’l-fevâǿid ve’n-nefâǿis (Îżâĥu’l-meknûn, I, 294; Brockelmann’ın Tažrîfü’l-mecâlis şeklinde kaydettiği eserin yazma nüshası için bk. GAL Suppl., II, 25). 4. el-Mevâhibü’s-seniyye (et-Tuĥfetü’l-behiyye) fî şerĥi’l-Üşnühiyye (el-Envârü’l-behiyye fî şerĥi Ferâǿiżi’l-Üşnühiyye). Şâfiî fakihi Abdülazîz el-Üşnühî’nin ferâize dair el-Kifâye’sinin (el-Üşnühiyye) şerhidir (Brockelmann, GAL, I, 489). 5. Muħtaśaru Kitâbi’l-Ĥayevân. Demîrî’nin eserinin muhtasarı olup bir nüshası Bodleian Library’dedir (a.g.e., II, 37).
İbn Kādî Şühbe’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: İrşâdü’l-muĥtâc ilâ tevcîhi’l-Minhâc (Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’ine yazdığı büyük şerhtir); Ŧabaķātü’l-fuķahâǿ; el-LevâmiǾu’l-muđıyye mine’l-erbaǾîne’l-Bedriyye (İbn Kādî Şühbe’nin rivayetlerinin talebesi Ebü’l-Abbas İbnü’l-Lebbûdî tarafından yapılan tahrîci olup kırk Şâfiî âlimi tarikiyle gelen kırk hadisi ihtiva etmektedir); el-Mesâǿilü’l-muǾallemât bi’l-iǾtirâżât Ǿale’l-Mühimmât. Bağdatlı İsmâil Paşa, Takıyyüddin İbn Kādî Şühbe’ye ait Kifâyetü’l-muĥtâc adlı Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn şerhini Bedreddin’e nisbet eder (Îżâĥu’l-meknûn, II, 373).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, neşredenin girişi, I, 24-25; Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VII, 155-156; Süyûtî, Nažmü’l-Ǿiķyân (nşr. Philip K. Hitti), Beyrut, ts. (el-Mektebetü’l-ilmiyye), s. 143; Nuaymî, ed-Dâris fî târîħi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, I, 165, 175, 224, 242, 295, 314, 315, 339, 405, 428, 440, 454-455, 464, 613-614; İbn İyâs, BedâǿiǾu’z-zühûr, III, 44; Keşfü’ž-žunûn, I, 127, 731; II, 1521-1522, 1569, 1875; Brockelmann, GAL, I, 489; II, 37; Suppl., II, 25; Îżâĥu’l-meknûn, I, 169, 294; II, 79, 373, 475; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, VIII, 232; IX, 105-106; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), VI, 58; Selâhaddin el-Müneccid, MuǾcemü’l-müǿerriħîne’d-Dımaşķıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 252-253; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, III, 1219; J. Schacht, “Ibn Ķāđī Ѕћuhba”, EI² (İng.), III, 814.
Kasım Kırbıyık