İBN EŞTE
(ابن أشتة)
Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed b. Eşte el-İsfahânî (ö. 360/971)
Arap dilcisi, kıraat âlimi.
Aslen İsfahanlı olup Süyûtî ve Dâvûdî tarafından Levzerî (Lûzerî) nisbesiyle anılmıştır. Zehebî’nin belirttiğine göre İsfahan’da Muhammed b. Ahmed b. Hasan el-Kisâî’den kıraat dersleri aldı. Kitâbü’s-SebǾa müellifi Ebû Bekir İbn Mücâhid’e talebelik yaptığına göre tahsil için bir müddet Bağdat’ta bulunmuş olmalıdır. Muhammed b. Ya‘kūb el-Muaddel ve Ebû Bekir Muhammed b. Hasan en-Nakkāş gibi âlimler de onun kıraat hocalarındandır. Mısır’a yerleşen İbn Eşte’nin talebeleri arasında Halef b. İbrâhim, Ebü’t-Tayyib İbn Galbûn, Ebü’l-Kāsım İbnü’d-Debbâğ ve Muhammed b. Abdullah el-Müeddib sayılabilir. Ebû Amr ed-Dânî, İbn Eşte’nin sağlam, güvenilir, Arapça’ya vâkıf, mânaya nüfuzu olan, değerli eserler vermiş bir âlim olduğunu söylemiş (Zehebî, MaǾrifetü’l-ķurrâǿ, II, 617), İbnü’l-Cezerî de onun hakkında “büyük bir üstat, güvenilir bir araştırmacı” ifadesini kullanmıştır. İbn Eşte 27 Şâban 360’ta (25 Haziran 971) Mısır’da vefat etti.
Eserleri. İbn Eşte’nin kaynaklarda zikredilen eserleri şunlardır: 1. Kitâbü’l-Muĥabber. İbnü’l-Cezerî, kıraatle ilgili bu eserin müellifinin geniş ilmini gösteren bir kitap olduğunu belirtir. 2. Kitâbü’l-Müfîd fi’ş-şâź. 3. Kitâbü’l-Meśâĥif. Süyûtî el-İtķān’ını yazarken bu eserden nakillerde bulunduğunu zikretmektedir (meselâ bk. el-İtķān, I, 149). 4. Riyâżatü’l-elsine. Kur’ân-ı Kerîm’in i‘rabı hakkındadır. 5. el-Vaķf ve’l-ibtidâǿ.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Mâkûlâ, el-İkmâl, I, 91 (dipnot 6); Zehebî, MaǾrifetü’l-ķurrâǿ (Altıkulaç), II, 617; a.mlf., Târîħu’l-İslâm: sene 351-380, s. 220; Safedî, el-Vâfî, III, 347; İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-nihâye, II, 184; İbn Nâsırüddin, Tavżîhü’l-müştebih (nşr. M. Naîm el-Araksûsî), Beyrut 1414/1993, I, 238; Süyûtî, Buġyetü’l-vuǾât, I, 142; a.mlf., el-İtķān, I, 149; Dâvûdî, Ŧabaķātü’l-müfessirîn (Ömer), II, 157; Keşfü’ž-žunûn, II, 1459.
Tayyar Altıkulaç