İBN BÂMŞÂD
(ابن بامشاد)
Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Muhammed el-Kāyinî
X. yüzyıl astronom ve matematikçisi.
Bîrûnî’nin çağdaşı olduğu veya ondan biraz daha önce yaşadığı tahmin edilen İbn Bâmşâd’ın hayatı hakkında bilgi yoktur. Taşıdığı Kāyinî (Kāinî) nisbesinden ve bir eserini Kāyin’de yaptığı rasatlara ayırmasından Horasan’ın Kāyin şehrinde yaşadığı anlaşılmaktadır. Bîrûnî’nin onun iki teoreminden bahsetmesi de yaşadığı zamanın muhtemelen IV. (X.) yüzyıl olduğunu göstermektedir (İstiħrâcü’l-evtâr, s. 37-38, 40-41).
Eserleri. 1. el-Maķāle fi’stiħrâci sâǾât mâ beyne ŧulûǾi’l-fecr ve’ş-şems külle yevmin min eyyâmi’s-sene bi-medîneti Ķāyin. er-Resâǿilü’l-müteferriķa fi’l-heyǿe içinde dördüncü risâle olarak yayımlanmış (Haydarâbâd 1366/1947) ve M. L. Davidian ile E. S. Kennedy tarafından İngilizce’ye çevrilerek incelenmiştir (bk. bibl.). 2. Maķāle fi’stiħrâci târîħi’l-yehûd. İbrânî takvimi hakkındaki bu makale yine aynı eser içinde üçüncü risâle olarak yayımlanmıştır. 3. Risâle fi’stiħrâci sâǾât mâ beyne ŧulûǾi’l-fecr ve ŧulûǾi’ş-şems ve ġurûbihâ ve ġurûbi’ş-şafaķ iźi’l-Ǿilmü bi-aĥadeyhimâ yestelzimü’l-Ǿilme bi’l-âħar (Sezgin, VI, 242).
BİBLİYOGRAFYA:
Bîrûnî, İstiħrâcü’l-evtâr fi’d-dâǿire (Resâǿilü’l-Bîrûnî içinde), Haydarâbâd 1367/1948, s. 37-38, 40-41; Sezgin, GAS, V, 337, 403; VI, 242; Ebü’l-Kāsım Kurbânî, Zindegînâme-i Riyâżîdânân-ı Devre-i İslâmî, Tahran 1365, s. 79-80; M. L. Davidian - E. S. Kennedy, “Al-Qāyinī on the Duration of Dawn and Twilight”, JNES, sy. 20 (1961), s. 45-53; D. Pingree, “ǾAlī b. Bāmşād Qāǿenī”, EIr., I, 870-871.
DİA