HUVEYTIB b. ABDÜLUZZÂ

(حويطب بن عبد العزّى)

Ebû Muhammed (Ebü’l-Asbağ) Huveytıb b. Abdil‘uzzâ b. Ebî Kays el-Âmirî el-Kureşî (ö. 54/674 [?])

Sahâbî.

Kureyş kabilesinin Benî Âmir b. Lüey kolundandır. Mekke’de okuma yazma, şiir, ahbâr ve ensâbı bilenlerdendi. Zeyd b. Hârise kumandasındaki ilk seriyyenin (Karede Seriyyesi) üzerine gittiği Kureyş kervanında Huveytıb da vardı; kervan ganimet olarak ele geçmekle beraber Huveytıb ve diğer müşrikler kaçıp kurtuldu. Bedir Savaşı’nda müşrik ordusuna 300 (veya 200) dinarla katkıda bulundu. Kureyş’in önde gelenlerinden olması sebebiyle Uhud Savaşı’na karar verenler arasında yer aldı. Hudeybiye Antlaşması’nda Süheyl b. Amr ve Mikrez b. Hafs ile birlikte Kureyş’in temsilcisi olarak bulundu ve antlaşmaya şahitlik etti. Umretü’l-kazâ’da müslümanlara verilen sürenin bittiğini Hz. Peygamber’e hatırlatan heyetin üyesiydi. Mekke’nin fethi sırasında Resûl-i Ekrem tarafından haklarında ölüm cezası verilenlerden olduğu için kaçıp gizlendiyse de daha sonra Ebû Zer el-Gıfârî’nin himayesinde Resûlullah’ın huzuruna gelerek müslüman oldu. Huveytıb’ın o sırada altmış yaşlarında bulunduğu kaydedilmektedir. Hz. Peygamber Huneyn Gazvesi için ondan 40.000 dirhem borç aldı. Huneyn Gazvesi ile Tâif Muhasarası’nda bulunan


Huveytıb, müellefe-i kulûbdan sayılarak Huneyn Gazvesi’nde elde edilen ganimetten kendisine 100 deve verildi. Mekke’deki evini 40.000 dinara Muâviye’ye satarak Medine’ye yerleşti. Hz. Ömer (634-644) ve Osman (644-656) dönemlerinde Mescid-i Harâm’ın sınırlarının tesbiti ve tamiriyle görevlendirilenler arasında yer aldı.

Huveytıb’ın Resûl-i Ekrem’in hanımlarından Sevde’nin kız kardeşi Ümmü Külsûm ile evliliğinden Abdurrahman, Hz. Peygamber’in diğer eşi Ümmü Habîbe bint Ebû Süfyân’ın kız kardeşi Ümeyme’den kendisiyle birlikte müslüman olan Ebû Süfyân adlı oğlu doğdu. Bazı kaynaklarda onun, Resûlullah’ın eşlerinden Mâriye’nin kız kardeşi Sîrîn el-Kıbtiyye ile evlendiği de kaydedilmektedir (İbn Habîb, s. 110). Huveytıb 54’te (674) Medine’de 120 yaşlarında vefat etti. Onun 53 (673) yılında cihad amacıyla gittiği Şam’da öldüğü de söylenmektedir.

Devlet işlerinde çalışma karşılığında ücret alınacağına dair Huveytıb’ın Abdullah b. Sa‘dî’den rivayet ettiği hadis Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i (I, 17; II, 99), Buhârî’nin el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’i (“Aĥkâm”, 17) ve Nesâî’nin es-Sünen’inde (“Zekât”, 94) yer almaktadır. Kendisinden oğlu Ebû Süfyân, Sâib b. Yezîd, Abdullah b. Büreyde el-Eslemî ve Ebû Necîh el-Mekkî rivayette bulunmuşlardır.

BİBLİYOGRAFYA:

Müsned, I, 17; II, 99; Buhârî, “Aĥkâm”, 17; Nesâî, “Zekât”, 94; Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 33, 198-199; II, 582, 602, 604, 605, 611, 612, 739, 783, 842, 849-850; III, 882, 895, 946; İbn Hişâm, es-Sîre2, IV, 372, 493, 495; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, V, 454; Zübeyrî, Nesebü Ķureyş, s. 424-426; İbn Habîb, el-Muĥabber, s. 91, 101, 105, 110, 473; İbn Kuteybe, el-MaǾârif (Ukkâşe), s. 311-312; Belâzürî, Ensâb, I, 220, 228, 292, 312, 349, 350, 362, 363, 409, 441, 445, 446; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), II, 629-630; III, 25, 90; IV, 69, 413; İbn Abdürabbih, el-Ǿİķdü’l-ferîd, IV, 33, 158; Hâkim, el-Müstedrek, III, 492-493; İbn Hazm, Cemhere, s. 167-169; İbn Asâkir, Târîħu Dımaşķ, XV, 349-364; İbn Kudâme, et-Tebyîn fî ensâbi’l-Ķureşiyyîn (nşr. M. Nâyif ed-Düleymî), Beyrut 1408/1988, s. 112, 302, 484-485; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, II, 75-76; a.mlf., el-Kâmil, II, 251; İbn Seyyidünnâs, ǾUyûnü’l-eŝer, II, 316; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, VII, 465-470; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, II, 540-541; a.mlf., Târîħu’l-İslâm: sene 41-60, s. 199-200; Safedî, el-Vâfî, XIII, 221-223; Fâsî, el-Ǿİķdü’ŝ-ŝemîn, IV, 251-253; a.mlf., ŞifâǾü’l-ġarâm (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Beyrut 1405/1985, I, 104, 307; İbn Hacer, el-İśâbe, I, 364; IV, 91; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, III, 66-67; Necmeddin İbn Fehd, İtĥâfü’l-verâ bi-aħbâri Ümmi’l-ķurâ (nşr. Fehîm M. Şeltût), Mekke 1983, I, 478, 486, 517, 551; II, 9, 18; Sezgin, GAS, I, 261; M. Mustafa el-A‘zamî, Küttâbü’n-nebî, Dımaşk 1394/1974, s. 56-57.

Asri Çubukçu