HÜSEYİN HÂLİD BEY
(1853-1920)
Türk mûsikisi bestekârı.
İstanbul’da doğdu. Makām-ı Seraskerî Muhâsebat Dairesi mümeyyizlerinden Hâfız Said Bey’in oğludur. Küçük yaşta Enderun’a alındı. Mûsiki kabiliyetiyle dikkati çekerek kısa zamanda Muzıka-i Hümâyun’a geçti. Temel mûsiki bilgilerini buradan edindiği anlaşılmaktadır. Bir müddet sonra müezzin-i şehriyârîler arasında yer alan Hâlid Bey bu vazifesinde sermüezzinliğe kadar yükseldi. Sermüezzinlik görevine hangi padişah zamanında getirildiğine dair bilgi mevcut değilse de bunun II. Abdülhamid döneminde olması kuvvetle muhtemeldir. Bu görevinden kolağası rütbesinde iken emekliye ayrılan Hâlid Bey Üsküdar’da Nuhkuyusu’ndaki evinde vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı’nın Selimiye Tekkesi karşısındaki bölümüne defnedildi. Ağabeyi Kemânî Ali Haydar Bey, eserlerinde Türk mûsikisi makam ve usullerini kullanmasıyla tanınan ilk operet bestekârlarındandır.
Saraydaki görevinden dolayı Müezzin Hâlid ve Müezzinbaşı Hâlid Bey olarak da anılan Hüseyin Hâlid, bestekârlığının yanı sıra iyi bir kanun icracısı ve mûsiki hocası olarak da bilinmektedir. Dinî ve din dışı sahada bestelediği eserlerden tevşîh, ilâhi, saz semâisi ve şarkı formlarındaki on altısı günümüze ulaşmış olup bunlar arasında güftesi Aziz Mahmud Hüdâyî’ye ait, “Sadr-ı cem‘i’l-mürselîn sensin yâ Resûlallah” mısraı ile başlayan dügâh tevşîhi en meşhurlarındandır. Talebeleri arasında Bulgurlulu Hâfız Hüsnü ile kendisinden kanun dersi alan Abdülkadir Töre özellikle zikredilmesi gereken sanatkârlardır.
BİBLİYOGRAFYA:
Türk Musikisi Klasiklerinden İlâhîler (İstanbul Konservatuvarı neşriyatı), İstanbul 1933, II, 115; Ergun, Antoloji, II, 633, 645; Mahmut Ragıp Gazimihal, Türk Askerî Muzıkaları Tarihi, İstanbul 1955, s. 104; Şengel, İlâhîler, II, 71; IV, 48-49; Kip, TSM Saz Eserleri, s. 9; TSM Sözlü Eserler, s. 72, 79, 128, 188, 296, 297, 351, 370; Gültekin Oransay, “Yayınlanmış Türk Din Musikisi Sözlü Anıtlarının Ezgileyicileri”, AÜ İlâhiyat Fakültesi İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, III, Ankara 1977, s. 183; Öztuna, BTMA, I, 321.
Nuri Özcan