HISNÎ

(الحصني)

Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Muhammed b. Abdilmü’min el-Hüseynî el-Hısnî (ö. 829/1426)

Şâfiî fakihi.

752’de (1351) Havran’ın Hısn köyünde doğdu. Soyu Hz. Ali’ye kadar uzanır. Şam’da yetişen Hısnî Şehâbeddin Ahmed b. Sâlih ez-Zührî, Şemseddin Muhammed b. Süleyman es-Sarhadî, Şerefeddin Îsâ b. Osman el-Gazzî gibi âlimlerden ders aldı. Şâfiî fıkhında devrinin otoritelerinden biri oldu. Ayrıca Hanefî fıkhına da bu mezhebin temel kaynaklarından el-Hidâye’yi şerhedecek kadar hâkim olduğu bilinmektedir. Tasavvuf ilmiyle de ilgisi bulunan Hısnî akîde yönünden mutaassıp bir Eş‘arî idi. Takıyyüddin İbn Teymiyye’ye karşı takındığı, onu tekfir etme derecesine varan olumsuz tutumu Şam halkı arasında bazı huzursuzlukların çıkmasına


sebep oldu. Bu âlim aleyhindeki fetvası Fetvâ fî İbn Teymiyye adıyla günümüze kadar gelmiştir (Brockelmann, GAL, II, 117). Kazâî ve idarî mevkilerdeki devlet adamlarına karşı emir bi’l-ma‘rûf ve nehiy ani’l-münker yapmayı düstur edinen Hısnî, ömrünün sonlarına doğru hayır işlerine ağırlık vererek Şam’da Bâbüssagīr mevkiinde bir ribât ve han inşasına öncülük yaptı. Daha sonra Şâgūr’daki (Şam) bir zâviyede inzivâya çekildi. 15 Cemâziyelâhir 829’da (24 Nisan 1426) Şam’da vefat etti.

Eserleri. 1. Kifâyetü’l-aħyâr. Ebû Şücâ‘ el-İsfahânî’nin el-Muħtaśar, Ġāyetü’l-iħtiśâr, et-Taķrîb adlarıyla bilinen Şâfiî fıkhına dair eserinin şerhidir (I-II, Kahire 1350; Beyrut, ts.; Kum 1410). 2. Şerĥu’t-Tenbîh. Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Şâfiî fıkhına dair eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 1210). 3. Şerĥu’l-Hidâye. Burhâneddin el-Mergīnânî’nin Hanefî fıkhına dair el-Hidâye adlı eserinin şerhidir (Hacı Selim Ağa Ktp., Nurbânû Sultan - Yâkub Ağa, nr. 89). 4. DefǾu şübehi men şebbehe ve temerrede ve nesebe źâlike ile’l-İmâm Aĥmed. Takıyyüddin İbn Teymiyye’nin teşbihe varan akîdeleri benimsediğini belirtmek ve bunların Ahmed b. Hanbel’e atfedilmesinin iftira olduğunu ispat etmek için kaleme alınmıştır (Kahire 1931). 5. el-Fevâǿid fi’l-fıķh Ǿalâ meźhebi’l-İmâmi’ş-ŞâfiǾî. 6. ĶamǾu’n-nüfûs ve ruķyetü’l-meǿyûs. Mevâize dair çeşitli konuları ihtiva etmektedir. 7. Siyerü’s-sâlik fî esne’l-mesâlik. 8. en-Nisvetü’l-Ǿâbidât ve’l-umûrü’l-müfsidât (Siyerü’ś-śâliĥâti’l-müǿminâti’l-ħayrât). 9. el-Esbâbü’l-mühlikât ve’l-işârâtü’l-vâżıĥât fî menâķıbi’l-müǿminîn ve’l-müǿminât ve mâ lehüm mine’l-kerâmât. 10. Tenbîhü’s-sâlik Ǿalâ mażârri’l-mehâlik. Son dört eser tasavvufla ilgilidir. 11. Lafžü’s-semâǾ. Tasavvuf mûsikisine dairdir (bu eserlerin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 492; II, 117; Suppl., I, 677; II, 112; Shiloah, s. 132-134). 12. el-ĶavâǾid. Bir nüshası Dublin’de Chester Beatty Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 3226).

Hısnî’nin bunlardan başka, Şâfiî kaynaklarından Beyzâvî’nin el-Ġāyetü’l-ķusvâ’sı, Yahyâ b. Şeref en-Nevevî’nin Minhâcü’ŧ-ŧâlibîn’i ile Müslim b. Haccâc’ın el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’i üzerine birer şerhi ve İsnevî’nin el-Mühimmât’ına bir telhisi yanında Taħrîcü eĥâdîŝi’l-İĥyâǿ, Şerĥu’l-esmâǿi’l-ĥüsnâ gibi eserleri de kaynaklarda zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, IV, 76-77; İbn Hacer, İnbâǿü’l-ġumr, VIII, 110-111; Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, XI, 81-84; Keşfü’ž-žunûn, I, 203, 487, 491, 558; II, 1013, 1193, 1356, 1625, 1875, 1915, 2039; İbnü’l-İmâd, Şeźerât, VII, 188-189; Şevkânî, el-Bedrü’ŧ-ŧâliǾ, I, 166; Brockelmann, GAL, I, 492; II, 117; Suppl., I, 677; II, 112; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 236; A. J. Arberry, The Chester Beatty Library: A Handlist of the Arabic Manuscripts, Dublin 1955, I, 93; Ziriklî, el-AǾlâm, I, 45; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, II, 74; a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 154; A. Shiloah, The Theory of Music in Arabic Writings (c. 900-1900), München 1979, s. 132-134; Âyide İbrâhim Nusayr, el-Kütübü’l-ǾArabiyye elletî nüşiret fî Mıśr beyne Ǿâmey 1926-1940, Kahire 1980, s. 36; Nüveyhiz, MuǾcemü’l-müfessirîn, I, 110; el-Ķāmûsü’l-İslâmî, II, 106.

Cengiz Kallek