HİNDAL MİRZA
(هندال ميرزا)
(ö. 958/1551)
Bâbürlü şehzadesi.
1519’da Kâbil’de doğdu. Asıl adı Ebû Nâsır Muhammed’dir. Hindal lakabını, babası Bâbür’ün Hindistan seferi sırasında doğmuş olması sebebiyle almıştır. Bâbür’ün hayatta kalan oğullarının en küçüğüdür. Annesi Orta Asya sûfîlerinden Ahmed-i Câmî’nin soyundan Dildâr Begüm’dür.
Ağabeyi Hümâyun’un annesi ve Bâbür’ün ilk hanımı olan Mâhım Begüm’ün gözetiminde yetişti. 1530’da Bâbür’ün ölümü sırasında Bedahşan’da Özbekler’e karşı savaşan orduda bulunuyordu. Babasının ölümü ve Hümâyun’un tahta geçmesi üzerine Kâbil’e dönerek yeni hükümdara bağlılık arzetti; daha sonra kendisine câgîr olarak verilen Elver’e gitti. 1533’te henüz on dört yaşında iken, Gucerât Sultanı Bahadır Şah Gucerâtî ile iş birliği yaparak Hümâyun’a karşı ayaklanan Tatar Han’ın üzerine gönderildi.
Hindal, Hümâyun’un o sırada Bengal’e hâkim olan ve Doğu Hindistan’daki hâkimiyet sahasını genişletmeye çalışan Şîr Şah üzerine yürümesini (Safer 944/ Temmuz 1537) fırsat bilerek Agra’da isyan etti ve Gucerât Sultanı Bahadır Şah ile iş birliği yaptı. Sarayda bir padişah gibi hüküm sürmeye, adına hutbe okutup ferman çıkarmaya başladı. Bunun üzerine Hümâyun, Gavriyye tarikatının kurucusu Gvalyorlu Muhammed Gavs’ın ağabeyi Şeyh Behlûl’ü isyandan vazgeçirmek için onun yanına gönderdi. Ancak Şeyh Behlûl hıyanetle suçlanarak Hindal’ın emriyle öldürüldü. Bundan çok müteessir olan Hümâyun kardeşinin üzerine yürümek istediyse de o esnada Sûrîler’den Şîr Şah tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğundan anlaşma yolunu tercih etti. Fakat Hindal, Çavsa savaşında da Şîr Şah Sûr önünde zor duruma düşen Hümâyun’u yalnız bıraktı ve diğer âsi kardeşi Kâmrân ile birleşti (946/1539).
Kunduz savaşında (953/1546) gösterdiği cesaret dolayısıyla Hindal’a Bedahşan arazisi verildi. Hindal daha sonra Doğu Afganistan’daki Cûy-i Şâhî civarında yaptığı bir keşif harekâtı sırasında Kâmrân’ın adamlarının âni saldırısı sonucu öldürüldü (21 Zilkade 958 / 20 Kasım 1551) ve geçici olarak oraya gömüldü; ardından naaşı Kâbil’e götürülerek babası Bâbür’ün türbesinin yanına defnedildi.
BİBLİYOGRAFYA:
Bâbür, Bāburnāma (trc. A. S. Beveridge), London 1922, I, 385, ayrıca bk. İndeks; Gülbeden Begüm, The History of Humāyūn: Humāyūnnāma (trc. A. S. Beveridge), London 1902, bk. İndeks; a.e. (trc. Abdürrab Yelgar), Ankara 1987, bk. İndeks; Ebü’l-Fazl el-Allâmî, The Akbarnāma (trc. H. Beveridge), Calcutta 1948, bk. İndeks; a.mlf., Ā’īn-i Akbarī (trc. Blochmann), I, 321, 448, 532; Bedâunî, Muntakhabu-t-Tavārīkh (trc. G. S. A. Ranking), Delhi 1986, I, bk. İndeks; Mutemed Han, İķbâlnâme-i Cihângîrî, Kalküta 1865, s. 251; Cevher Âftâbecî, Teźkiretü’l-vâķıǾât (trc. S. Muînü’l-hak), Karaçi 1955, bk. İndeks; Abbas Han Servânî, Târîħ-i Şîr Şâhî (nşr. S. M. İmâmüddin), Dakka 1964; Haydar Mirza Duglat, Tārīkh-i Rashīdī (trc. N. Elias - E. D. Ross), London 1898; Bâyezîd Beyât, Teźkire-i Hümâyûn ve Ekber, Kalküta 1941, bk. İndeks; W. Erskine, A History of India Under Baber and Humayun, London 1854, bk. İndeks; Richard Burn, “Humayun”, Cambridge History of India, Cambridge 1937, IV, 23, 27, 28, 30-38, 40-42; Ahmed Yâdgâr, Târîħ-i Selâŧîn-i Afâġine, Kalküta 1939; Bayur, Hindistan Tarihi, II, 45-50; Ishvari Prasad, The Life and Times of Humayun, Calcutta 1956, bk. İndeks; M. Beveridge, “Hindal Mirza”, İA, V/1, s. 510; A. S. Bazmee Ansari, “Mirzā Hindāl”, EI² (İng.), III, 455-456; S. Digby, “Humāyūn”, a.e., III, 576.
A. S. Bazmee Ansarı