HAVLE bint EZVER
(خولة بنت الأزور)
Havle bint Mâlik (el-Ezver) b. Evs el-Esediyye
Suriye’nin fethinde bulunduğu rivayet edilen kadın kahraman ve şair.
Babası “Ezver” (eğri boyunlu) lakabıyla tanındığı için Havle bint Ezver diye bilinir. Kendisi gibi şair ve cengâver olan kardeşi sahâbî Dırâr b. Ezver ile beraber Suriye’de fetih hareketlerine katılarak kahramanlıklar göstermiştir.
Vâkıdî’ye nisbet edilen Fütûĥu’ş-Şâm adlı esere göre Havle, Ecnâdeyn Savaşı’ndan (13/634) önce Rumlar’la yapılan muharebelerden birinde Dırâr’ın esir düştüğünü öğrenince onu kurtarmaya gitti ve tek başına birçok Rum askerini öldürdü. Havle’nin bu kahramanlığını gören Hâlid b. Velîd, önde Havle olmak üzere beraberindeki süvari birliğiyle Verdân’ın emrindeki Rumlar’a karşı tekrar hücuma geçerek onlara ağır kayıplar verdirdi. Verdân’ın oğlu Hemdân’ı öldüren Dırâr’ı kurtarmak amacıyla Hâlid b. Velîd tarafından görevlendirilen Râfi‘ b. Umeyre’nin emrindeki süvari birliğinde Havle de bulunuyordu.
Havle, Sehûrâ Vak‘ası’nda Afrâ bint Gıfâr, Ümmü Ebân bint Atebe, Seleme bint Zirâ‘, Lübnâ bint Hâzim, Mezrûa bint Amlûk ve Seleme bint Nu‘mân gibi kadınlarla birlikte esir düştü. Havle’nin konuşmalarıyla harekete geçen esirler, ellerinde çadır direği ve kazıklarından başka silâh bulunmadığı halde cesaretle çarpıştılar. Hâlid b. Velîd, Dırâr b. Ezver ve beraberindekilerin de yardımıyla Rumlar’ın elinden kurtulmayı başardılar. Vâkıdî’nin rivayetine göre kadınlar bu olayda otuz Rum süvariyi öldürmüşlerdi (Fütûĥu’ş-Şâm, I, 53).
Fütûĥu’ş-Şâm dışındaki ilk kaynaklarda adına rastlanmayan ve hayatının daha sonraki yılları hakkında bilgi bulunmayan Havle’nin Hz. Osman’ın hilâfetinin (644-656) sonlarında öldüğü tahmin edilmektedir. Havle, kuvveti ve cesareti yanında güzel ve fasih konuşan bir şair olarak da meşhurdu. Katıldığı savaşlarla ilgili şiirler söylediği gibi ayrıca kardeşi Dırâr için şiir yazmıştır. Fikrî el-Cezzâr, Vâkıdî’ye nisbetinin kesinlikle doğru olmadığını söylediği Fütûĥu’ş-Şâm’dan başka kaynaklarda adının zikredilmemesinden dolayı Havle’nin hayalî bir şahsiyet olduğunu ileri sürer. Ahmed Şevkī el-Fencerî, Ħavle bint el-Ezver eś-śaĥâbiyyetü’l-fârise (Küveyt 1395/1975) adıyla bir tiyatro eseri yazmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Vâkıdî, Fütûĥu’ş-Şâm, Bulak 1878, I, 45-48, 52-55, 57; Mehmed Zihni, Meşâhîrü’n-nisâ, İstanbul 1296, I, 408-409; Kerem el-Büstânî, en-Nisâǿü’l-ǾArabiyyât, Beyrut 1988, s. 188-190; Kehhâle, AǾlâmü’n-nisâǿ, I, 374-380; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), II, 325; Ahmed Süveyd, Nisâǿün şehîrât min târîħinâ, Beyrut 1405/1985, s. 44-50; Hâirî, Terâcimü aǾlâmi’n-nisâǿ, Beyrut 1407/1987, II, 63; Cezzâr, Medâħilü’l-müǿellifîn, I, 458; Nevzat Âşık, “Dırâr b. Ezver”, DİA, IX, 276.
Kasım Kırbıyık