HATUNİYE MEDRESESİ
Mardin’de XII. yüzyıla ait medrese.
Kitâbesinde adı Hatuniye olarak geçmekle birlikte halk arasında kurucusuna nisbetle Sitti Radviyye (Radaviyye) adıyla da bilinen yapı Mardin’in Gül mahallesindedir. Tarihi boyunca fazla müdahale görmüş
ve orijinal durumundan çok şey kaybetmiştir; bir kısmı bugün cami olarak kullanılmaktadır. Mardin Artuklu Hükümdarı II. Kutbüddin İlgazi’nin saltanatı sırasında (1176-1184) annesi Sitti Raziyye tarafından yaptırılmış ve vakfiyesi 602 (1206) yılında kıble cephesine kazdırılmıştır. Kutbüddin İlgazi’nin de bu medreseye gömülü olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Nitekim mihraplı ana eyvanın doğusunda tromplu kubbe ile örtülü ve mihraplı türbe mekânında iki sanduka bulunmaktadır. Türbedeki taş işçiliği ana eyvandaki gibi dikkat çekicidir.
İki eyvanlı ve revaklı avlusu iki katlı bir medrese olarak düzenlenen yapı esas itibariyle son derecede olgun bir plan şeması arzeder. Günümüzde ana eyvanın batısındaki odadan geçilen dolaylı bir girişe sahiptir. Vakfiye kitâbesi de dahil olmak üzere beton bir ara kat ve balkonlar eklenmiş olan bu bölümden, ana eyvanın arkasındaki revakı içine alacak biçimde bir duvar çekilerek bu kısımlar mescide çevrilmiştir. Gerek ana eyvandaki gerekse türbedeki ince bir taş işçiliği sergileyen mihraplar da çeşitli boyalarla kaplanmış durumdadır. Bütün bu müdahale ve değişikliklere rağmen yapı Anadolu’nun en erken tarihli iki katlı, revaklı avlusunun üzeri açık, iki eyvanlı medresesi olarak mimarlık tarihi içindeki özel yerini korumaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Kâtib Ferdî, Mardin Mülûki Artukiyye Târihi (nşr. Ali Emîrî), İstanbul 1331, s. 22; Gabriel, Voyages, s. 27; J. Sauvaget, “Inscriptions arabes”, a.e., s. 297 (nr. 12); Metin Sözen, Anadolu Medreseleri, İstanbul 1970, I, 29; Ara Altun, Mardin’de Türk Devri Mimarisi, İstanbul 1971, s. 74-79; a.mlf., Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, İstanbul 1978, s. 115-121; a.mlf., “Mardin’de İki Artuklu Medresesi”, STY, III (1970), s. 253 vd.; Hasan Şümeysânî, Medînetü Mardîn, Beyrut 1407/1987, s. 401.
Ara Altun