HAKEM b. UKKÂŞE
(حكم بن عكّاشة)
(ö. 467/1075)
Endülüs’ün meşhur kumandan ve valilerinden.
İspanyol asıllı mühtedilerden olan (müvelledûn) Hakem b. Ukkâşe Kurtuba’da doğup büyümüştür. Endülüs Emevî Devleti’nin yıkılması üzerine Kurtuba’da kurulan Cehverîler Devleti’nin veziri İbnü’s-Sekkā’nın yardımcılığını yaptı. İbnü’s-Sekkā’nın 455’te (1063) öldürülmesinin ardından yakalanarak hapse atıldı. Ancak çok geçmeden hapisten kurtuldu ve Tuleytula’ya hükmeden Zünnûnîler’e sığındı. Hânedanın emîri Me’mûn (Yahyâ b. İsmâil), onun cesur kişiliğinden ve Kurtuba halkını tanımasından faydalanarak Abbâdîler’in elinde bulunan Kurtuba’yı zaptetmesi için şehir yakınındaki kalelerden birini kendisine iktâ etti. Hakem, civardan topladığı kişilerle kalede durumunu sağlamlaştırdıktan sonra şehir halkının bir kısmının da desteğiyle bir gece gizlice Kurtuba’ya girmeyi başardı. Abbâdîler adına şehri idare eden Sirâcüddevle Abbâd b. Muhammed’i ve kumandan İbn Martin’i öldürterek şehrin tamamına hâkim oldu. Kurtubalılar’ı da Me’mûn’a biat etmeye çağırdı. Bu sırada Belensiye’de (Valencia) bulunan Me’mûn Kurtuba’nın ele geçirildiğini haber alınca oraya hareket etti ve kalabalık bir merasim alayı eşliğinde şehre girdi (467/1075).
Me’mûn kısa bir süre sonra vefat edince yerine geçen oğlu Yahyâ el-Kādir Kurtuba’nın idaresini Hakem b. Ukkâşe’ye bıraktı. Diğer taraftan Kurtubalılar’ın bir kısmı şehrin tekrar Abbâdîler’in eline geçmesini istedikleri için Abbâdî Emîri Mu‘temid-Alellah’a haber göndermişlerdi. Bunun üzerine Mu‘temid Kurtuba’yı muhasara altına aldı; mukavemet edemeyeceğini anlayan Hakem b. Ukkâşe şehirden kaçmak zorunda kaldı. Ancak çok geçmeden bir yahudi tarafından yakalanarak öldürüldü (29 Zilhicce 467/15 Ağustos 1075). Hakem b. Ukkâşe’nin iyi bir şair olan oğlu Harîz (Hureyz) ise Tuleytula’ya kaçmayı başardı ve Zünnûnîler’den Yahyâ el-Kādir b. Me’mûn tarafından Rabah Kalesi’ne vali tayin edildi.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, II, 161; İbnü’l-Hatîb, AǾmâlü’l-aǾlâm (nşr. E. Lévi-Provençal), Beyrut 1956, s. 158-159; İbn Haldûn, el-Ǿİber, IV, 161; M. Abdullah İnân, Düvelü’ŧ-ŧavâǿif, Kahire 1969, s. 103-104; Ahmed Fikrî, Ķurŧuba fi’l-Ǿaśri’l-İslâmî, İskenderiye 1983, s. 131-132; Seyyid Abdülazîz Sâlim, Ķurŧuba ĥâđıratü’l-ħilâfe fi’l-Endelüs, İskenderiye 1984, s. 138-139; A. Huici Miranda, “al-Ĥakam b. ǾUkkāsha”, EI² (İng.), III, 73.
Mehmet Özdemir