HÂFIZ BERHÛRDÂR
(حافظ برخودار)
Eserlerini Pencap diliyle yazan Pakistanlı şair.
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Bazı kaynaklarda doğum tarihi olarak verilen 1030 (1620-21) yılı, Ferâǿiż-i Hindvî adlı eserini kaleme aldığı 1081 (1670) tarihiyle bağdaştığı halde EnvâǾ-ı Berħûrdâr’ın telifiyle ilgili olarak kaydedilen 1176 (1763) tarihiyle bağdaşmamaktadır. Buna göre 1176 tarihi muhtemelen esere bir başkası tarafından eklenmiştir veya bu eser aynı adı taşıyan ikinci bir kişiye aittir. Nitekim Hamîdullah Şah Hâşimî, birincisinden 100 yıl sonra yaşayan bir başka Hâfız Berhûrdâr’dan bahsetmektedir. Miyân Mevlâ Bahş Kuşte’nin Pencâbî ŞâǾirân dâ Teźkire ve Bâvâ Budh Singh’in Prem Kehânî adlı eserlerinde bir tek Hâfız Berhûrdâr’ı kaydetmelerine karşılık Miyân Muhammed Bahş Seyfü’l-mülûk, Ahmedyâr Aĥsenü’l-ķaśaś ve Mevlevî Dilpezîr Ķaśaśü’l-muĥsinîn adlı eserlerinde iki ayrı kişiden söz etmişlerdir.
Hâfız Berhûrdâr, Ferâǿiż-i Hindvî adlı eserinde atalarının Lahor idarî bölgesinde Müselmânî köyünde oturduğunu ifade etmektedir. Onun nasıl bir öğrenim gördüğü hakkında bilgi olmadığı gibi nerede ve hangi tarihte öldüğü de bilinmemektedir. İlim tahsili için önce Lahor’a, oradan Siyâlkût’a geçtiği ve ömrünün sonuna kadar bu şehirde kaldığı söylenmiştir.
Eserleri. Hâfız Berhûrdâr’ın yaklaşık kırk kitap yazdığı rivayet edilir. Bunların bir kısmı dinî, bir kısmı edebî konularda olup başlıcaları şunlardır: 1. Mirzâ Śâĥibân. Mahallî lehçe yerine standart Pencapça’yı kullanan Hâfız Berhûrdâr’ın en ünlü eseri olan bu romantik hikâye, Berhûrdâr’dan önce bazı şairler tarafından da kaleme alınmakla birlikte bunların hiçbiri onun eseri kadar etkileyici değildir. Hikâyede Berhûrdâr’ın şairlik yeteneği yanında sosyal, kültürel ve İslâmî değerler üzerindeki dikkati de göze çarpar. 2. Yûsuf u Züleyħâ. Sade bir üslûpla yazılan eserde yer yer süslü ifadelere de rastlanır. 3. EnvâǾ-ı Berħûrdâr. 1176 (1763) yılında yazıldığı ve ikinci bir Berhûrdâr’ın eseri de olabileceği kaydedilen bu kitap ansiklopedik nitelikte dinî bir eser olup Nehrü’l-Ǿulûm, Baĥrü’l-Ǿulûm, Şemsü’l-Ǿulûm, Miftâĥu’l-Ǿulûm, Necâtü’l-müslimîn, Şerefü’n-nikâĥ, Mîzânü’ş-şerîǾa, Miftâĥu’l-muśallâ, Miftâĥu’s-saǾâde, Miftâĥu’l-fıķh, Sirâcü’l-muǾâmelât, Cengnâme-i İmâm Ĥüseyin, Naśîĥatnâme, Çerħanâme, Ķıśśa-i Bîbî Fâŧıma ve Ĥikâyet-i Pâk Resûl adlı risâleleri ihtiva eder. Bu risâlelerde Arapça ve Farsça terkipler dikkat çekmektedir. Hâfız Berhûrdâr’a atfedilen Sassi Punnon ve Hîr Rânchâ adlı hikâyelerin ikincisi ve Şîrîn Ferhâd adlı eserin ona ait olması şüphelidir.
Berhûrdâr ayrıca Ķaśîde-i Bânet SüǾâd, Ķaśîde-i Bürde ve Ķaśîde-i Ġavŝiyye’yi Pencap diline çevirmiş, bazı dinî ve edebî metinleri de şerhetmiştir. Namaz hakkında sade bir üslûpla yazdığı risâle ise Pencap dilindeki ilk mensur eserdir.
BİBLİYOGRAFYA:
Shafi Aqil, Panjab Rang, Lahore 1968, s. 29-31; Târîħ-i Edebiyyât-ı Müselmânân-ı Pâkistân u Hind, Lahor 1971, XIII, 266-270, 353-356, 364-366; Cemîl Câlibî, Târîħ-i Edeb-i Urdû, Lahor 1987, I, 612; Hamîdullah Şah Hâşimî, Pencâbî Zebân ü Edeb, Karaçi 1988, s. 471; Urdu Encyclopedia, Lahore 1968, s. 292; Âsaf Hân, “Ĥâfıž Berħûrdâr”, UDMİ, VII, 807-809.
Hanif Fauq