FEHMİ EFENDİ, Cerrah
(ö.1935)
Zâkirbaşı ve bestekâr.
Bugün Bulgaristan sınırlan içinde kalan İslimye’de (Sliven) doğdu. 1293 (1876) Osmanlı-Rus harbi esnasında muhacir kafileleri arasında İstanbul’a geldi. Bir müddet ziraatla meşgul oldu ve bu arada cerrahlık ve bazı ilâç tatbiklerini öğrenip ücretsiz olarak hekimlik yaptı. Bunun dışında öğrenimi ve yetişmesi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Sünbüliyye tarikatına intisap eden ve Fatih Altımermer’deki Hekimoğlu Ali Paşa Camii müezzinliği görevinde de bulunan Fehmi Efendi bilhassa sesinin güzelliği ve zikri idare etmedeki ustalığıyla dikkati çekti. Bazı tekkelerde zâkirlik yaptıktan sonra Silivrikapı’daki Seyyid Nizam Dergâhı zâkirbaşılığma getirildi. 25 Ocak 1935 tarihinde vefat etti ve dergâhın karşısındaki mezarlıkta Hacı Nâfiz Bey’in kabrinin yanına defnedildi. Vefatıyla ilgili olarak Mehmet Suphi Ezgi’nin verdiği 1938 tarihi yanlıştır.
Devrinde mahfuzatının çokluğu ve başanlı musiki hocalığı ile tanınan Fehmi Efendi asıl haklı şöhretini zâkirbaşılıkla yapmış, ayrıca bestelediği dinî ve din dışı eserlerle de zamanın mûsikişinasları arasında yer almıştır. Bu sahada bilhassa Durakçı Hacı Nâfiz Bey’den faydalandığı bilinmektedir. Ondan 500 kadar ilâhi ve birçok duraktan başka Nâyî Osman Dede’nin mi‘raciyyesini de meşkettiği söylenir.
Suphi Ezgi neşrettiği durakların tamamına yakın kısmını, hocalık konusundaki gayret ve titizliği mûsiki çevrelerince daima takdirle karşılanan Fehmi Efendi’den aldığını ifade eder. Yetiştirdiği talebeler arasında Abdülkadir Töre, Zeki Çağlarman ve zâkirbaşı Ali Gerçek gibi mûsikişinaslar bilhassa zikredilmelidir. Fehmi Efendi’nin mûsiki eserlerinden beste, semâi, şarkı, durak ve ilâhi formlarındaki toplam on sekiz adedinin listesini Yılmaz Öztuna kaydetmektedir (BTMA, I, 287).
BİBLİYOGRAFYA:
Ergun, Antoloji, II, 661-662; Suphi Ezgi, Türk Musikisi Klâsiklerinden Temcit-Na’t-Salat-Durak, İstanbul 1945, s. 3, 40-41; İbnülemin, Hoş Sadâ, s. 181-182; Mehmet Nazmi Özalp, Türk Musikisi Tarihi-Derleme, Ankara, ts. (TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Yayınlan), II, 38, 63, 142; Töre, İlâhîler, VII, 48-49; Gültekin Oransay, “Yayınlanmış Türk Din Musikisi Sözlü Anıtlarının Ezgileyicileri”, AÜ İlâhiyat Fakültesi İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, sy. 3, Ankara 1977, s. 1; R. Ekrem Koçu, “Fehmi Efendi (Cerrah)”, İst. A, X, 5606; Öztuna, BTMA, I, 287.
Nuri Özcan