FAGNAN, Edmond
(ö.1846-1931)
Fransız şarkiyatçısı.
Belçika’nın Liėge şehrinde doğdu. Buradaki üniversitede hukuk doktorası yaptı ve Paris’te Ecole des Langues Orientales Vivantes’a devam ederek Arapça, Farsça, Türkçe, İbrânîce öğrendi. 1873 yılında Bibliothėque Nationale’in el yazmaları bölümüne girdi; bu arada de Sale’in yönetiminde çıkan Recueil des historiens des Croisades’da Doğu tarihçilerinin yayınlarına katıldı. 1884’te Cezayir’e giderek 1919 yılında emekli oluncaya kadar Ecole des Lettres d’Alger’de Arapça ve Farsça okuttu; bu uzun hizmetinden dolayı 1930 yılında Lėgion d’Honneur nişanıyla ödüllendirildi. Aynı zamanda İspanya Kraliyet Akademisi ile Madrid Tarih Cemiyeti’nin de üyesi idi ve 1892-1895 yılları arasında Cezayir Tarih Kurumu’nda redaksiyon uzmanı, 1895’ten 1904’e kadar da aynı kurumda genel sekreter olarak görev yaptı.
Eserleri. Fagnan, özellikle İslâm dini ve Kuzey Afrika açısından önem taşıyan çeşitli tarihî ve hukukî metinlerin neşir ve tercümelerine ağırlık vermiş, bu yolla İslâm medeniyetinin Batı’da tanınmasına katkıda bulunmuştur. Eserlerinin başlıcaları şunlardır: 1. SaǾādet Nâmeh (Leipzig 1880) Nâsır-ı Hüsrev’in “Sa‘âdetnâme” adlı şiirinin Farsça metniyle Fransızca tercümesidir.
2. Concordances du manuel de dioit de Sidi Khalil (Alger 1889). Tanınmış Mâlikî hukukçusu Halîl b. İshak el-Cündînin el-Muħtaśar adlı eserinin N. A Perron tarafından yapılan Fransızca tercümesi (Paris 1883) esas alınarak hazırlanmış indeksidir. 3. Catalogue gėnėral des manuscrits des bib-liothėques publiques de France, Dė-partements, tome XVIII. Alger (Paris 1893). Fransız devlet kütüphanelerinde bulunan el yazmaları toplu katalogunun Cezayir Millî Kütüphanesi’yle ilgili bölümüdür. 4. Histoire des Almohades (Alger 1893). Abdülvâhid el-Merrâküşînin el-MuǾcib fî telħîśi aħbâri’l-Maġrib adlı eserinin tercümesidir. 5. Chronique des Almohades et des Hafcides (Constantine 1895). Ebû Abdullah ez-Zerke-şî’nin Târiħu’d-devleteyn adlı eserinin çevirisidir. 6. L’Airique septentrionale au XIIe siėcle de nötre ėre (Constantine 1900). XII. yüzyıldan zamanımıza kadar Kuzey Afrika’daki hayatı anlatan eser, müellifi meçhul Kitâbü’l-İstibśâr fî aǾcâǿibi’l-emśâr’dan kısaltılarak Fransızca’ya yapılmış bir tercümedir. 7. Annales du Maghireb et de l’Espagne (Alger 1901). İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil fi’t-târîħ’inin Kuzey Afrika ve İspanya ile ilgili kısımlannın çevirisidir. 8. Histoire de i’Afrique et de l’Espagne, I-II (Alger 1901-1904). İbn İzâri’nin el-Beyânü’l-muġrib adlı eserinin tercümesidir. 9. En-Nod-joum ez-Zāhim (Constantine 1907). İbn Tağrîberdînin en-Nücûmü’z-zahire’sinin Kuzey Afrika ile ilgili bazı bölümlerinden yapılmış bir çeviridir. 10. Le Djihad ou guerre sainte selon l’ėcole malėkite (Alger 1908). Halil b. İshak’ın el-Muħtaśar adlı eserinin cihadla ilgili bölümünün tercümesidir. 11. Mariage et rėpüdiation (Alger 1909). Halîl b. İshak’ın el-Muħtaśar adlı eserinin nikâh ve talâkla ilgili bölümünün çevirisidir. 12. Nouveaux textes historiques relatifs á l’Afrique du nord et á la Sicile, I-II (Palermo 1910). Kuzey Afrika ülkeleriyle Sicilya arasındaki ilişkiler hakkında çeşitli belgelerden oluşmaktadır. 13. Risâla ou traitė abrėgė de droit malėkite et de morale musulmane (Paris 1914). İbn Ebû Zeyd el-Kayrevâni’nin Mâlikî fıkhına dair er-Risâle adlı eserinin tercümesidir. 14. Statuts gouvernementaux ou rėgles de droit public et administratif. (Alger 1915) Mâverdi’nin el-Aĥkâmü’s-sulŧâniyye adlı eserinin çevirisidir. 15. Le livre de l’impôt foncier (Kitāb el-Kharadj. Paris 1921). Ebû Yûsuf’un Kitâbül-Ħarâc’ının tercümesidir. 16. Additions aux dictionnaires arabes (Alger 1923). 17. Extraits inėdits relatifs au Maghreb (Gėographie et histoire) ( Alger 1924). Ali b. Ebû Bekir el-Herevî, İbn Saîd el-Endelüsî, Ebû Hâmid el-Gırnâtî, Cemâleddin el-Vatvât, İbn Fazlullah el-Ömerî ve İbn Zünbül’ün eserlerinden Mağrib’in coğrafyasına ve İbnü’l-Kütiyye, İbn Şâkir el-Kütübî, Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr, Bedreddin el-Aynî, Sehâvî ve Cennâbî’nin eserlerinden de tarihine dair alınmış özet bilgilerin tercüme ve açıklamasıdır.
Fagnan bu çalışmalarının dışında, başta Revue africaine olmak üzere çeşitli periyodiklerde ve bazı ünlü meslektaşları için çıkarılmış armağan ve hâtıra kitaplarında birçok makale yayımlamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
D. G. Pfannmüller, Handbuch der Islam-Literatur, Leipzig 1923, s. 241, 285, 290; Brockelmann. GAL, I, 4, 322, 503; II, 84, 262. 456; Suppl, I, 288, 297, 301, 480, 577, 588, 668; II, 97, 677; Necîb el-Akîkî, el-Müsteşrikūn, Kahire 1980, I, 205-206; Ebü’l-Kâsım Senâb, Ferheng-i Hâverşinâsân, Tahran, ts., s. 133; G. Esquer, “Edmond Fagnan”, RAfr., LXXII, s. 139-142; “Fagnan, Edmond”, TA, XVI, 80.
Ferhat Koca