ESEDULLAH-ı KİRMÂNÎ

أسد الله كرمانـى

(ö. 893/1488)

Aklâm-ı sitte ve nesta‘lik yazılarında meşhur olan İranlı hattat.

İran’da Kirmanşah’ta doğdu. Aklâm-ı sitteyi aynı zamanda devrinin âlimlerinden olan Şeyh Muhammed-i Kirmânî’den meşkederek icazetnâme aldı. Devhatü’l-küttâb’ın onu İbn Mukle’nin talebeleri arasında göstermesi doğru değildir. Hayatı hakkında pek az bilgi veren kaynaklar çok usta bir hattat olduğu, Anadolu’ya gelip yerleştiği ve ünlü Türk hattatı


Ahmed Semseddin Karahisârî’nin yetişmesinde rolü bulunduğu hususunda birleşirler. Nitekim Ahmed Karahisârî çok defa eserlerinin altına “min telamîz-i Seyyid Esedullah-ı Kirmânî” veya “min tilmîz-i Esedullah-ı Kirmânî” şeklinde imza atarak hocasının adını zikretmiştir (bk. En‘am, TSMK, III. Ahmed, nr. 3654).

Esedullah-ı Kirmânî Yâkūt el-Müsta‘sımî mektebine bağlı olmakla birlikte sanat bakımından ondan daha ileride bir hattattır. Öğrencisi olan Ahmed Karahisârî de onu aşmış, hatta kendi ekolünü kurarak Anadolu’da Yâkūt’un üslûbunu büyük bir maharetle temsil etmiştir.

Menâkıb-ı Hünerverân, hattatın nesta‘lik yazıyı küçük yaşında önce Ali Herevî’den (ö. 951/1544), daha sonra da Abdürrahîm-i Hârizmî’den öğrendiğini kaydederse de Kirmânî Ali Herevî’den önce yaşadığı için ondan ders alması mümkün görünmemektedir. İran ve Anadolu’da birçok hattatın yetişmesinde önemli rol oynayan Esedullah-ı Kirmânî’nin yazılarında metanet ve keskinlik hâkimdir.

BİBLİYOGRAFYA:

Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, s. 24, 49, 58; Suyolcuzâde, Devhatü’l-küttâb, s. 9; Müstakimzâde, Tuhfe, s. 113; Habîb, Hat ve Hattâtân, İstanbul 1306, s. 59; Ayverdi, Fâtih Devri Hattatları, s. 24, 25; Beyânî, Hoşnüvîsân, I, 64; Habîbullah-ı Fezâilî, Atlas-ı Hat, İsfahan 1391 hş., s. 243.

Ali Alparslan