ÇÂRPERDÎ

چارپردي

Ebü’l-Mekârim Fahrüddîn Ahmed b. el-Hasen b. Yûsuf (ö. 746/1346)

Şâfiî fakihi ve dil âlimi.

664 (1265) yılında doğdu. Arrân yöresinde bir yerleşim merkezi olan Çârperd’e (Cârberd) nisbetle anılmakta olup muhtemelen burada doğmuştur. Daha sonra Tebriz’e yerleşti, burada ilim tahsil etti ve ömrünün sonuna kadar ders okutmakla meşgul oldu.

Uzun süre yanında kaldığı Kadî Beyzâvî ve Nizâmeddin et-Tûsî gibi âlimlerden ders alan Çârperdî, Şâfiî fıkhı yanında aklî ilimlerle diğer dinî ilimleri de okudu; fıkıh, sarf ve nahiv ilimlerinde derin bilgi sahibi oldu. Nûreddin Ferec b. Muhammed el-Erdebîlî ve Muhammed b. Abdürrahim el-Meylânî gibi âlimler kendisinden ders aldı; Adudüddin el-Îcî ile de bazı konularda tartışmaları oldu (Sübkî, X, 47-79). Ramazan 746’da (Ocak 1346) Tebriz’de vefat etti.


Eserleri. 1. el-Hâdî. Abdülgaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî’nin Şâfiî fıkhına dair el-Hâvî adlı eserinin şerhi olup tamamlanmamıştır (Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr. 438). 2. es-Sirâcü’l-vehhâc fî şerhi’l-Minhâc. Hocası Beyzâvî’nin usûl-i fıkha dair Minhâcü’l-vüsûl adlı eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1432/1, 1433/1, 1434; Lâleli, nr. 773). 3. Hâşiye Ǿale’l-Keşşâf. Zemahşerî’nin el-Keşşâf adlı tefsiri üzerine yapılmış on ciltlik bir hâşiyedir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 358, 572, 573; Lâleli, nr. 328; Hacı Mahmud Efendi, nr. E 65/3; Damad İbrâhim Paşa, nr. 162-163; Serez, nr. 327). 4. Şerhu’ş-Şâfiye. Cemâleddin İbnü’l-Hâcib’in sarfla ilgili eş-Şâfiye adlı eserinin şerhi olup müstakil birçok baskısından başka (bk. Brockelmann, GAL, I, 371; Suppl., I, 536) Nukrekâr lakabıyla tanınan Abdullah b. Muhammed el-Hüseynî’nin (ö. 776/1374) Şerhu’ş-Şâfiye fi’t-tasrîf adlı eserinin kenarında taşbaskı olarak neşredilmiştir (İstanbul 1276, 1285, 1293, 1314). Eser üzerine yapılan hâşiyelerden İzzeddin İbn Cemâa ile Hüseyin er-Rûmî’nin hâşiyesi bir mecmua içinde birlikte basılmıştır (İstanbul 1310). 5. Şükûk Ǿale’l-Hâcibiyye (Şerhu’l-Kâfiye). İbnü’l-Hâcib’in el-Kâfiye adlı eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 4989/2). 6. Hâşiye Ǿalâ şerhi Hillî Ǿalâ Muhtasari’l-Müntehâ. İbnü’l-Hâcib’in Muhtasarü’l-Müntehâ’sı üzerine İbnü’l-Mutahhar el-Hillî’nin (ö. 726/1326) yaptığı Gayetü’l-vüsûl adlı şerhin hâşiyesidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1351/1). 7. el-Mugnî fî Ǿilmi’n-nahv (Süleymaniye Ktp., Şehzade Mehmed, nr. 100/4; Kadızâde Mehmed, nr. 509; Harput, nr. 2/1; Fâtih, nr. 5068/3, 5070/2). Bu eser Muhammed b. Abdürrahim el-Ömerî el-Meylânî ve Abdullah b. Seyyid Fahreddin el-Hüseynî tarafından şerhedilmiştir (Brockelmann, GAL, Suppl., II, 257-258).

Bunlardan başka kaynaklarda adları geçen eserlerinden bazıları şunlardır: Şerhu’l-Hidâye (Hanefî fakihi Burhâneddin el-Mergīnânî’nin el-Hidâye adlı eserinin şerhidir); Şerhu’l-Usûli’l-Pezdevî (Ebü’l-Usr el-Pezdevî’nin Hanefî fıkıh usulünün önemli kaynaklarından olan eserinin şerhidir); Hâşiye Ǿalâ Şerhi’l-Mufassal (Zemahşerî’nin nahve dair el-Mufassal’ına İbnü’l-Hâcib’in yaptığı el-Îzâh, adlı şerhin hâşiyesidir).

BİBLİYOGRAFYA:

Sübkî, Tabakāt, IX, 8-17; X, 47-79; İsnevî, Tabakātü’ş-ŞâfiǾiyye, I, 394; Şevkânî, el-Bedrü’t-tâliǾ, I, 47; İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, I, 123-124; III, 230; İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, X, 145; Süyûtî, Bugyetü’l-vuǾât, I, 303; Taşköprizâde, Miftâhu’s-saǾâde, I, 142; Serkîs, MuǾcem, I, 670, 776; Keşfü’z-zunûn, I, 112, 626; II, 1021, 1478, 1751, 1774, 1789, 2036; İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-hicâl, I, 4; İbnü’l-İmâd, Şezerât, VI, 148; Hansârî, Ravzâtü’l-cennât, I, 334-336; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 108; Brockelmann, GAL, I, 345, 370-371; II, 246; Suppl., I, 532, 536, 679; II, 257-258; Ziriklî, el-AǾlâm, Beyrut 1969, I, 107; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, I, 198; Dihhudâ, Lugatnâme, X/A, s. 39-40; X/B, s. 22.

Mehmet Şener