BURZÜLÎ

البرزلي

Ebü’l-Kasım b. Ahmed b. Muhammed el-Belevî el-Kayrevânî (ö. 844/1440)

Mâlikî fakihi.

Kayrevan’a bağlı Burzüle’ye veya Benî Birzâle kabilesine nisbetle Burzülî diye tanınır. 740’ta (1339) Kayrevan’da doğdu, daha sonra Tunus’a yerleşti. Ebû Abdullah İbn Merzûk el-Hatîb, Ebü’l-Hasan el-Batrûnî, Ahmed b. Muhammed el-Belensî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed eş-Şebîbî, Ahmed b. Haydara et-Tevzerî, Ebü’l-Abbas el-Mümnânî, Burhâneddin eş-Şâmî, İbnü’l-Hâce el-Belensî gibi tanınmış âlimlerden ders aldı. Kırk yıl kadar İbn Arafe ile beraber bulundu; ondan tefsir, hadis, fıkıh, kıraat, tasavvuf, nahiv, mantık ve matematik konularında birçok kitap okuyup icâzet aldı. 1438 yılında hac yolculuğu sırasında Kahire’ye uğradı. Bir müddet orada ikamet edip ders okudu ve ders verdi. Tunus’a dönünce Zeytûne Camii imamı oldu. Bu arada ders okutmaya da başladı. Sadece Tunus’ta değil bütün Mağrib bölgesinde fetva için ona başvurulurdu. Ebü’l-Kasım İbn Nâcî, Ebû Zeyd es-Seâlibî ve Ebü’l-Abbas Halûlû önde gelen talebeleridir. Kahire’deki ikameti sırasında da İbn Hacer el-Askalânî ve Ahmed b. Yûnus’a icâzet vermiştir.

100 yıldan fazla bir ömür sürmüş olan Burzülî Tunus’ta vefat etmiştir. Vefat tarihi bazı kaynaklarda 841 (1437), 842 (1438), 843 (1439) olarak da zikredilmektedir.

Eserleri. 1. CâmiǾu mesâǿili’l-ahkâm fîmâ nezele bi’l-müftîn ve’l-hukkâm. Dîvânü’l-Burzülî diye de bilinen eser iki cilt olup Mâlikî mezhebine göre çeşitli konularda verilen birçok fetvayı, fetva verenin ismini de zikrederek nakleder. Zaman zaman devrin içtimaî ve iktisadî hayatı ile tarihî olaylar hakkında da bilgi verir. Bu özelliğiyle X-XIV. yüzyıl Kuzey Afrikası hakkında önemli bir yere sahip olan eser, Venşerîsî’nin (ö. 914/1508) meşhur el-MiǾyârü’l-MuǾrib adlı kitabının da temel kaynakları arasındadır. Eserin Tunus Millî Kütüphanesi’nde dört yazma nüshası vardır (Mahfûz, I, 116; ayrıca bk. Brockelmann, GAL, II, 319; Suppl., II, 347). 2. el-Hâvî fi’l-fetâvâ. Nevâzilü’l-Burzülî olarak tanınan eser iki cilt olup yazma bir nüshası Tunus Milli Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 4851). Ebü’l-Abbas Halûlû ve Bû Saîdî tarafından da ihtisar edilen eserin vakıfla ilgili bir bölümü Belkasım Tabâbî tarafından neşredilmiştir (Tunus 1987).

BİBLİYOGRAFYA:

Sehâvî, ed-Davǿü’l-lâmiǾ, XI, 133, 189; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Beyrut, ts., s. 225-226; el-Hulelü’s-sündüsiyye, I, 685; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 245; Brockelmann, GAL, II, 319; Suppl., II, 347; Ziriklî, el-ǾAlâm, VI, 6; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, VIII, 94; Muhammed b. Hasan el-Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî, Medine 1396-97/1976-77, II, 256-257; Abdülvehhâb b. Mansûr, AǾlâmü’l-magribi’l-ǾArabî, Rabat 1979-83, II, 131, 132; Mahfûz, Terâcimü’l-müǿellifîn, I, 115-117; H. R. Idris, “al-Burzulī”, EI² (İng.), I, 1341.

Ali Şafak