BUHÛTÎ
البهوتي
Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn (ö. 1051/1641)
Hanbelî fakihi.
Kuzey Mısır’da Dekahliye vilâyetine bağlı Buhût köyüne nisbet edilerek Buhûtî (Behûtî) diye anılır. 1000 (1591) yılında doğdu. Yahyâ b. Mûsâ el-Haccâvî, Abdurrahman b. Yûsuf el-Buhûtî, Abdullah ed-Denevşerî, Abdülkadir ed-Denevşerî, Ahmed el-Vârisî, Yûsuf el-Buhûtî ve Muhammed el-Merdâvî gibi devrin önde gelen âlimlerinden ders okudu. Hicaz, Necid, Suriye ve Kudüs başta olmak üzere İslâm dünyasının her tarafından Hanbelî fıkhını öğrenmek isteyenler onun yanına geldiler. İbrâhim b. Ebû Bekir es-Sâlihî, Abdülbâkı ed-Dımaşkı, Yûsuf el-Kermî, Yâsin el-Lebîdî, Muhammed el-Halvetî, Muhammed el-Buhûtî ve Muhammed b. Ebü’s-Sürûr el-Buhûtî önde
gelen talebeleri arasında yer alır. 10 Rebîülâhir 1051’de (19 Temmuz 1641) Kahire’de vefat etti.
Buhûtî Hanbelî fıkhına dair birçok şerh ve hâşiye yazmış olup Hanbelî âlimlerinin, “Şeyh Mansûr ve talebesi Halvetî’ninkilerden sonra artık başka hâşiyeye ihtiyaç yoktur” dedikleri rivayet edilir.
Eserleri. 1. Keşşâfü’l-kınâǾ Ǿan (metn)i’l-İknâǾ*. Mûsâ b. Ahmed el-Haccâvî’nin (ö. 968/1560) el-İknâǾ adlı eserinin şerhidir. Kahire’de önce dört cilt, daha sonra altı cilt olarak basılmıştır (1319-1320, 1367). Ayrıca Hilâl Musaylihî Mustafa tarafından da altı cilt halinde neşredilmiştir (Riyad 1968; Beyrut 1982). 2. Dekāǿiku üli’n-nühâ li-Şerhi’l-Müntehâ. Takıyyüddin İbnü’n-Neccâr’ın Müntehe’l-İrâdât’ının şerhidir. Şerhu Müntehe’l-İrâdât diye de anılan ve defalarca basılan bu eserin giriş bölümünde Buhûtî, metnin bizzat müellifi tarafından yapılan şerhini yetersiz gördüğünü, bunun için müellifin şerhiyle kendisinin Keşşâfü’l-kınâǾını özetleyerek bu şerhi meydana getirdiğini söylemektedir. Buhûtî Müntehâ üzerine İrşâdü üli’n-nühâ li-Dekāǿikı’l-Müntehâ adıyla bir de hâşiye yazmıştır. 3. er-Ravzü’l-mürbiǾ. İbn Kudâme el-Makdisî’nin (ö. 620/1223) el-MukniǾ adlı eserine Mûsâ b. Ahmed el-Haccâvî’nin Zâdü’l-müstekniǾ adıyla yaptığı ihtisara yazdığı şerh olup çeşitli baskıları yapılmıştır (Dımaşk 1304; Hindistan 1305; Kahire 1324, 1348, 1352). Eser daha sonra Ahmed Muhammed Şâkir ve Ali Muhammed Şâkir (Kahire 1954) ile Muhammed Abdurrahman Avad’ın (Beyrut 1405/1985) tahkikleriyle de neşredilmiştir. er-Ravzü’l-mürbiǾ Suudi Arabistan üniversitelerinde Hanbelî fıkhı ders kitabı olarak okutulmaktadır. 4. Minehu’ş-şife’ş-şâfiyât fî şerhi’l-Müfredât (Kahire 1343/1924). İbn Abdülhâdî el-Makdisî’nin en-Nazmü’l-müfîdü’l-ahmed fî Müfredâti’l-İmâm Ahmed adlı manzumesinin şerhidir. Eser Abdullah b. Muhammed tarafından el-Minehu’ş-şâfiyât adıyla da neşredilmiştir (Katar, ts.). 5. ǾUmdetü’t-tâlib. Hanbelî fıkhını özetleyen bu eser, daha sonra Osman b. Ahmed en-Necdî (ö. 1097/1686) tarafından Hidâyetü’r-râgıb li-Şerhi ǾUmdeti’t-tâlib adıyla şerhedilmiştir (Kahire 1379, nşr. Hasaneyn Muhammed Mahlûf). Sâlih b. Hasan el-Buhûtî ǾUmde’yi Vesîletü’r-râgıb li-ǾUmdeti’t-tâlib adıyla manzum hale getirmiştir (GAL Suppl., II, 448).
BİBLİYOGRAFYA:
Buhûtî, el-Minehu’ş-şâfiyât (nşr. Abdullah b. Muhammed), Katar, ts., nâşirin mukaddimesi; a.mlf., er-Ravzü’l-mürbiǾ (nşr. Muhibbüddin el-Hatîb), Kahire, ts., nâşirin mukaddimesi, s. 3; Muhibbî, Hulâsatü’l-eser, IV, 426; İbn Humeyd, es-Sühubü’l-vâbile Ǿalâ darâǿihi’l-Hanâbile, Kahire, MaǾhedü’l-Mahtûtâti’l-Arabiyye Ktp., vr. 309; Muhammed eş-Şattî, Muħtasaru Tabakāti’l-Hanâbile, Dımaşk 1339, s. 104; İbn Bişr en-Necdî, el-Mecd fî târîħi Necd, Kahire 1349, I, 50; Serkîs, MuǾcem, I, 599; Brockelmann, GAL, II, 424; Suppl., I, 688; II, 447-448; Îzâhu’l-meknûn, II, 122, 353, 549; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 476; Ziriklî, el-AǾlâm, VIII, 249; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, XIII, 22; Müneccid, MuǾcem, I, 53; III, 61; Sâlim Ali es-Sekāfî, Mustalahâtü’l-fıkhi’l-Hanbelî, Kahire 1401/ 1981, II, 197; Abdülcebbâr Abdurrahmân, Zehâǿirü’t-türâsi’l-ǾArabî el-İslâmî, Basra 1401/ 1981, I, 369; Abdülvehhâb İbrâhim Ebû Süleyman, Kitâbetü’l-bahsi’l-Ǿilmî, Mekke 1403/ 1983, s. 379-380; H. Laoust, “Al-Bahūtī”, EI² (İng.), I, 949.
Abdülazîm ed-Dîb