BERÎDŞÂHÎLER
1492-1619 yılları arasında Hindistan’da Dekken bölgesinin güneyinde hüküm süren Türk-İslâm hânedanı.
Hânedanın kurucusu Emîr Kāsım Kafkas Türkleri’nden olup gençlik yıllarında Behmenî Şahı III. Muhammed’in (1463-1482) hizmetine girmiş, onun sarayında berîd*-i memâlik mevkiine kadar yükselmiş ve hânedana da bu görevi dolayısıyla Berîdşâhîler denilmiştir. Emîr Kāsım, Mahmud Şah’ın saltanatı sırasında (1482-1518) önce kûtvâl*, Nizâmülmülk Melik Hasan’ın vefatından sonra da başvezir (emîr-i cümle) tayin edilmiştir. Behmenîler’in zayıflaması üzerine ülke toprakları parçalanmış, Bîcâpûr’da Âdilşâhîler, Ahmednagar’da Nizamşâhîler, Berâr’da İmâdşâhîler, Golkonda’da Kutubşâhîler ve bir müddet sonra Bîder’de Berîdşâhîler bağımsızlıklarını ilân etmişlerdir (1492). Emîr Kāsım’ın ölümü üzerine, yerine “Dekken tilkisi” diye şöhret bulan oğlu Emîr Berîd geçti (1504-1543). Emîr Berîd’in zamanında Behmenîler’den
III. Ahmed, Alâeddin, Veliyyullah ve Kelîmullah onun vesâyeti altında sadece ismen hükümdar idiler. Emîr Berîd edebiyat, sanat ve mimariye ilgi duyan bir şahsiyetti. Başşehirde Rengîn Mahal’i inşa ettiren de odur. Berîdşâhîler Vicayanagar racaları ve diğer bazı komşularıyla sürekli mücadele ettiler. Son Berîdşâhî Sultanı III. Emîr Berîd Şah (1609-1619) Âdilşâhîler’in hücumuna mâruz kaldı. II. İbrâhim Şah 1619’da Berîdşâhîler’i mağlûp ederek Bîder’i topraklarına kattı. Böylece Berîdşâhîler hânedanı sona erdi.
Berîdşâhîler Behmenî sanat ve mimarisini devam ettirdiler. Onların döneminde Maysor’un önde gelen şehri olan Bîder Rengîn Mahal, Taht Mahal, Terkeş Mahal ve Kâli (Kara) Mescid gibi binalarla süslenmiştir. Emîr Kāsım, Emîr Berîd, Ali Berîd ve İbrâhim’e ait türbeler de Bîder’in meşhur yapıları arasında sayılabilir. Ünlü Behmenî Veziri Mahmud Gâvân’ın öğretime açtırdığı medrese Berîdşâhîler zamanında da eski hüviyetini korumuştur.
BİBLİYOGRAFYA:
J. Scott, Ferishta’s History of Deccan, Shrewsbury 1794; J. S. King, History of the Bahmanī Dynasty, London 1900, s. 122 vd.; T. W. Haig, Historic Landmarks of the Deccan, Allahabad 1907, s. 95-104; a.mlf., Turks and Afghans, Delhi 1965, s. 426-430, 433, 466, 635, 637; Zambaur, Manuel, s. 298; Bayur, Hindistan Tarihi, I, 465; G. Yazdani, Bīdar: Its History and Monuments, Oxford 1947, s. 149-151, 160-161, 196-197; H. K. Sherwani, The Bahmanīs of Deccan, Haydarabad 1953; a.mlf., “The Bahmanīs of Muhammed Abad-Bīdar”, A Comprehensive History of India, New Delhi 1982, V, 1002-1003; a.mlf., “The Bahmanīs Kingdom”, a.e., V, 1007; a.mlf. - J. Burton-Page, “Bahmanīs”, EI² (İng.), I, 925; a.mlf.ler, “Barīd Shâhīs”, a.e., I, 1047-1048; a.mlf.ler, “Bīdar”, a.e., I, 1199-1201; a.mlf.ler, “Berîd Şâhî”, UDMİ, IV, 480-482; S. Lane Pool, The Mohammadan Dynasties, Beyrut 1966, s. 321; V. D. Mahajan, The Sultanate of Delhi, Delhi 1970, s. 269-270, 282-284; “Berîd-şâhî”, İA, II, 550; R. M. Eaton, “Barīdsāhī”, EIr., III, 798-799.
Enver Konukçu