BEKKÂR b. KUTEYBE
بكّار بن قتيبة
Ebû Bekre Bekkâr b. Kuteybe b. Esed es-Sekafî el-Bekrâvî el-Basrî (ö. 270/884)
Mısır’da kadılık yapmış Hanefî fakihi, muhaddis.
182’de (798) Basra’da doğdu. Sahâbî Ebû Bekre es-Sekafî’nin torunlarından olduğu için Bekrâvî nisbesiyle anılır. Ebû Yûsuf’un talebelerinden Hilâl b. Yahyâ’dan (Hilâlü’r-re’y) fıkıh okudu. Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Yezîd b. Hârûn, Ravh b. Ubâde, Vehb b. Cerîr gibi devrin tanınmış muhaddislerinden hadis rivayet etti. Kendisinden de başta Ebû Ca‘fer et-Tahâvî olmak üzere Ebû Avâne el-İsferâyînî, İbn Huzeyme, İbn Ziyâd en-Nîsâbûrî ve İbn Ebû Hâtim gibi birçok âlim ders okudu ve rivayette bulundu.
Halife Mütevekkil-Alellah tarafından 246’da (860) Mısır kadılığına tayin edilen Bekkâr b. Kuteybe, Mısır Valisi Ahmed b. Tolun’un Muvaffak b. Mütevekkil’i veliahtlıktan azletme isteğini kabul etmeyince hapse atıldı. Ancak İbn Tolun’un onu kadılıktan azil yetkisi bulunmadığından resmen bu makamda kalmaya devam etti. Onun yerine Muhammed b. Şâzân el-Cevherî kadılık görevini yürüttü. İlim, takvâ ve adaletiyle tanınan Bekkâr’ın hapse girmesiyle onun hadis derslerinden mahrum kalanlar, önceleri Bekkâr’a son derece saygı gösteren ve ders halkasına katılan İbn Tolun’a başvurarak onun bu derslerini sürdürmesi için izin istediler. Bekkâr verilen müsaade üzerine hapishanede özel bir yerde hadis okuttu, fakat İbn Tolun’un ölümüne kadar hapiste kaldı. Hapisten çıktıktan kırk gün sonra da 6 Zilhicce 270’te (5 Haziran 884) vefat etti. Kahire’de Karâfe Kabristanı’ndaki mezarı ziyaretgâhtır.
Kaynaklarda zikredilen eserleri şunlardır: Kitâbü’l-Meĥâdır ve’s-sicillât, Kitâbü’ş-Şürûŧ, Kitâbü’l-Veŝâǿiķ ve’l-Ǿuhûd ve Ebû Hanîfe’yi tenkit ettiği konularda İmam Şâfiî’ye yazdığı reddiye.
BİBLİYOGRAFYA:
Kindî, el-Vulât ve’l-ķuđât, s. 360-362; Sem‘ânî, el-Ensâb, II, 273-274; İbn Hallikân, Vefeyât, I, 279 vd.; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XII, 599-605; Kureşî, el-Cevâhirü’l-muđiyye, I, 458-462; İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, III, 18-19; İbn Kutluboğâ, Tâcü’t-terâcim, Bağdad 1962, s. 19-20; Süyûtî, Ĥüsnü’l-muĥâđara, I, 463; II, 144; Leknevî, el-Fevâǿidü’l-behiyye, s. 55; Abdülmecîd Mahmûd, Ebû CaǾfer eŧ-Ŧaĥâvî ve eŝeruhû fi’l-ĥadîŝ, Kahire 1395/1975, s. 65-71; Muhammed İbrâhim el-Cüyûşî, “Min AǾlâmi’l-ķażâ fi’l-İslâm: Bekkâr b. Ķuteybe”, Mecelletü’l-Ezher, XLVII/2, Kahire 1975, s. 178-183.
Orhan Çeker