BEHÇET, Hulusi
(ö. 1889-1948)
Kendi adıyla anılan “behçet hastalığı”nı keşfeden Türk hekimi.
İstanbul’da doğdu. Maarif müdürlerinden Ahmed Behcet’in oğludur. Beyrut Fransız Okulu’nda ve Beşiktaş Rüşdiyesi’nde okudu. Tıp tahsilini İstanbul’da Gülhane Askerî Tabâbet ve Tatbikat Mektebi’nde yaptı, buradan 1910’da mezun oldu. 1914’e kadar aynı hastahanenin cildiye kısmında asistan olarak çalıştı. Bu tarihten itibaren Kırklareli Askerî Hastahanesi başhekim muavinliği yaptı, daha sonra 1918’e kadar cildiye mütehassısı olarak Edirne Askerî Hastahanesi’nde bulundu. Bir yıl süreyle Budapeşte ve Berlin’de incelemeler yaptı. İstanbul’a dönünce bir süre serbest hekim olarak çalıştı. 1923’te tayin edildiği Hasköy Emrâz-ı Zühreviyye Hastahanesi başhekimliğinde altı ay kaldıktan sonra on yıl süreyle Gureba Hastahanesi’nde cildiye mütehassısı olarak görev yaptı. 1933’teki üniversite ıslahatında İstanbul Tıp Fakültesi Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği’ne profesör olarak tayin edildi, 1939’da kendisine ordinaryüslük pâyesi verildi.
Hulusi Behçet, bütün dünyada “behçet hastalığı” adıyla bilinen bir hastalığı yaptığı uzun araştırmalar sonunda keşfetmiş ve çalışmalarını ilmî metotlarla temellendirerek tıp dünyasına takdim etmiş ve bugünkü ününe kavuşmuştur. Bu konudaki çalışmalarını 1936’da “Ağız ve Tenasül Uzuvlarında Husüle Gelen Aftöz Tegayyürlerle Aynı Zamanda Gözde Görülen Virütik Olması Muhtemel Teşevvüşler Üzerine Mülahazalar ve Mihraki İntan Hakkında Şüpheler” adlı makale ile Türk tıbbına, hemen sonra da dünya tıp âlemine takdim etti. Hakkında bütün dünyada binlerce makale neşredilip kitaplar yazılan ve milletlerarası sempozyumlar tertip edilen bu hastalığa Batı ülkelerinde az, Türkiye gibi diğer Akdeniz ülkeleriyle Japonya’da oldukça sık rastlanır. Virütik olduğu yönünde deliller bulunmakla birlikte meydana geliş sebebi bugün için hâlâ kesin olarak ortaya konulamamıştır. Dört major bulgusunu ağız ve genital bölgede açılan yaralarla deri ve göz bozuklukları teşkil eder; bunlardan başka eklemler ve dolaşım, sindirim, sinir sistemleriyle diğer sistemlere ait minör kriterleri de mevcuttur. Hulusi Behçet bu hastalık hakkındaki çalışmalarına ilâve olarak mantarlar üzerindeki araştırmaları dolayısıyla da Budapeşte’de toplanan milletlerarası dermatoloji kongresinde bir diploma ve plaketle onurlandırılmış (1935), ayrıca “ şark çıbanı” üzerindeki çalışmaları ve bu hastalığa ait “çivi belirtisi”ni tarif etmesiyle de dikkat çekmiştir. Henüz verimli olacağı elli dokuz yaşında ölümünden sonra Türk ve dünya tıbbına katkıları dolayısıyla “Tübitak Bilim Ödülü” ile taltif edilmiştir.
Eserleri. Hulusi Behçet 1934’ten itibaren Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği Araştırmaları adlı bir mecmua neşretmeye başlamış ve bu arada Dermatologische Wochenschrift ve Medizinischer Welt gibi yabancı tıbbî mecmuaların editörler listesinde yer almıştır. Gerek yerli gerekse yabancı ilmî dergilerde 200’e yakın makale yayımlamıştır. Yayınlarında özellikle behçet hastalığı, şark çıbanı, mantar hastalıkları, ham incir egzaması ve arpa uyuzu gibi hastalıklar üzerinde durmuş, bunların yanı sıra dermatolojinin hemen bütün alanları üzerinde araştırma yapmıştır. Başlıca eserleri şunlardır: 1. Haleb veya Şark Çıbanlarının Diyatermi ile Tedâvisi (İstanbul 1922, 1925). 2. Emrâz-ı Cildiyye ve Efrenciyyede Laboratuvarın Kıymet ve Ehemmiyeti (İstanbul 1923). 3. Frengi Tedâvisi Hakkında Beynelmilel Anketlerim (İstanbul 1923). 4. Wassermann Hakkında Nokta-i Nazar ve Frengi Tedâvisinde Düşünceler (N. Ramih ile birlikte, İstanbul 1924). 5. Frengi Karha-i İbtidâiyyesi ve Serîri, Hurdabînî Teşhisi (İstanbul 1926). 6. Memleketimizde Arpa Uyuzlarının Menşei Hakkında Etütler (M. Hodara ve Süreyya ile birlikte, İstanbul 1927). 7. İrsî Frengi Kliniği (İstanbul 1929). 8. Frengi Dersleri (İstanbul 1936). 9. Klinikte ve Pratikte Frengi Teşhisi ve Benzeri Deri Hastalıkları (İstanbul 1940).
BİBLİYOGRAFYA:
Hulusi Behçet, “Ağız ve Tenasül Uzuvlarında Husüle Gelen Aftöz Tegayyürlerle Aynı Zamanda Gözde Görülen Virütik Olması Muhtemel Teşevvüşler Üzerine Mülahazalar ve Mihraki İntan Hakkında Şüpheler”, Deri Hastalıkları ve Frengi Kliniği Araştırmaları, sy. 4, İstanbul 1936, s. 1369 vd.; a.mlf., “Über rezidivierende, aphthose, durch ein virus verurachte Geschewüre an Mund am Auge und an der Genitalien”, Dermotologische Wochenschrift, sy. 105, Leipzig 1937, s. 1152 vd.; A. C. Allen, The Skin, New York 1967, s. 319-323; T. Fitzpatric, Dermatology in General Medicine, New York 1971, s. 609; A. Rook - D. S. Wilkinson, Textbook of Dermotology, Oxford 1976, II, 1882-83; Adem Köşlü, Türk Deri Hastalıkları ve Frengi Bibliyografyası, İstanbul 1976, s. 66-78; Uluslararası Behçet Hastalığı Sempozyumu, İstanbul 1977; Faruk Nemlioğlu, Deri Hastalıkları, İstanbul 1979, s. 188-190; Ahmet Murat, Klinik Dermatoloji ve Veneroloji, İstanbul 1987, s. 82-84; N. Sezer, “Isolation of virus as cause of Behcet’s Diseas”, American Journal of Ophthalmol, sy. 36, Chicago 1953, s. 301 vd.; “Behçet’s Disease”, Excerp Medica, sy. 476, Amsterdam 1985, s. 5-15; Türkiye Klinikleri (Behçet hastalığı özel sayısı), sy. 5, Ankara 1985, s. 5 vd.; A. Lütfü Tat, “Hocam Hulusi Behçet”, a.e., s. 393 vd.
Hasan Doğruyol